Bún, miến là món ăn quen thuộc gắn liền với văn hóa ẩm thực Việt Nam, từ quán vỉa hè dân dã cho đến những bàn tiệc sang trọng. Nhưng ít ai để ý rằng, để sợi bún trắng tinh, sợi miến trong veo, nhiều cơ sở sản xuất đã âm thầm dùng đến các chất hóa học để tẩy trắng, làm bóng không được phép hoặc bị lạm dụng quá mức. Phía sau đĩa bún thơm ngon có thể là mối đe dọa âm thầm cho sức khỏe của hàng triệu người tiêu dùng.

Sử dụng hóa chất làm trắng đánh lừa người tiêu dùng

Theo các chuyên gia thực phẩm, bún sạch làm từ gạo nguyên chất thường có màu trắng ngà tự nhiên, đôi khi hơi sẫm do trong gạo vẫn còn lớp cám. Quá trình ngâm, xay, lọc, ép và luộc truyền thống sẽ không cho ra sợi bún trắng tinh. Nhưng để làm hài lòng thị hiếu mắt ăn trước miệng của nhiều khách hàng, không ít cơ sở sản xuất đã dùng các chất tẩy trắng như hydrogen peroxide, acid oxalic, chất huỳnh quang (tinopal) hay một số loại chất tẩy công nghiệp khác.

Những hóa chất này giúp sợi bún, miến trở nên trắng, bắt mắt, đồng thời ngăn chặn vi sinh phát triển, giúp sản phẩm tươi lâu, khó thiu. Đây cũng chính là nguyên nhân đẩy sức khỏe người dùng vào tình trạng bị bào mòn từ từ.

Hậu quả âm thầm nhưng nguy hiểm

Các chuyên gia cảnh báo, các chất tẩy trắng công nghiệp nếu không được kiểm soát chặt chẽ liều lượng sẽ không phân hủy hết mà tồn dư trong bún, miến. Khi vào cơ thể, chúng có thể gây ngộ độc cấp tính với các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn. Nguy hiểm hơn, các chất này tích tụ lâu dài trong gan, thận, có thể làm suy giảm chức năng các cơ quan lọc độc của cơ thể.

Một số nghiên cứu còn chỉ ra, một số hóa chất tẩy trắng công nghiệp có thể phá vỡ cấu trúc tế bào, gây đột biến gen, từ đó tăng nguy cơ ung thư. Nguy hiểm là những mối đe dọa này không biểu hiện ngay mà âm ỉ, khó phát hiện, chỉ lộ ra khi bệnh đã nặng.

Vì sao người tiêu dùng dễ dính bẫy?

Phân biệt bún sạch và bún tẩy trắng không dễ, nhất là với mắt thường. Tâm lý sạch là trắng, nhìn đẹp là ngon khiến nhiều bà nội trợ tự đánh lừa mình. Trong khi đó, bún, miến trôi nổi ngoài chợ thường rẻ hơn, dễ mua hơn và ít người để ý xuất xứ hay giấy kiểm định.

Một khảo sát nhỏ cho thấy, tại nhiều chợ dân sinh, bún, miến được bán tràn lan mà không hề có tem nhãn, nguồn gốc, tên cơ sở sản xuất. Thậm chí, người bán cũng mập mờ về quy trình làm ra sợi bún, sợi miến mà họ bày trên mâm.

Ai chịu trách nhiệm?

Trách nhiệm đầu tiên thuộc về các cơ sở sản xuất. Chỉ vì lợi nhuận trước mắt mà bất chấp sức khỏe cộng đồng là hành vi cần bị lên án và xử lý nghiêm minh. Thực tế, các lực lượng quản lý thị trường, an toàn vệ sinh thực phẩm vẫn thường xuyên kiểm tra, nhưng con voi chui lọt lỗ kim là chuyện xảy ra không hiếm, bởi các cơ sở nhỏ lẻ thường hoạt động theo kiểu “du kích”, thay đổi địa điểm sản xuất, sản xuất ban đêm hoặc giấu giếm quy trình thực tế.

Ngoài ra, các chợ truyền thống hiện nay vẫn là nơi tiêu thụ bún, miến lớn nhất nhưng công tác kiểm tra, giám sát ở đây còn lỏng lẻo. Một phần vì lực lượng mỏng, một phần vì sự thờ ơ của chính người mua.

Người tiêu dùng phải làm gì để tự bảo vệ mình?

Bên cạnh vai trò kiểm soát của cơ quan chức năng, mỗi người tiêu dùng cần là lá chắn cuối cùng bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình. Để hạn chế tối đa rủi ro từ bún, miến tẩy trắng, hãy lưu ý:

Ưu tiên bún, miến đóng gói, có thương hiệu uy tín, thông tin nguồn gốc rõ ràng, hạn sử dụng, chứng nhận an toàn thực phẩm đầy đủ.

Chọn mua ở các cửa hàng thực phẩm sạch, siêu thị thay vì các gánh hàng rong, chợ tạm trôi nổi.

Kiểm tra cảm quan: Sợi bún, miến an toàn thường trắng ngà, không bóng loáng bất thường, có mùi thơm nhẹ tự nhiên. Nếu thấy sợi bún trắng tinh, quá dai, ít chua thiu sau nhiều giờ thì nên cân nhắc.

Bảo quản cẩn thận: Bún, miến không hóa chất thường dễ thiu. Nếu mua về để ngoài môi trường thường mà vài ngày vẫn tươi nguyên thì rất đáng nghi ngờ.

Phản ánh, tố giác cơ sở vi phạm: Khi phát hiện sản phẩm nghi vấn, người dân có thể thông tin cho lực lượng quản lý thị trường địa phương để kịp thời kiểm tra, xử lý.

Tạo thói quen ăn uống an toàn là bảo vệ tương lai

Thực phẩm là nguồn nuôi dưỡng sức khỏe, nhưng cũng có thể trở thành liều thuốc độc nếu lựa chọn sai lầm. Thói quen tiêu dùng thông minh, tỉnh táo không chỉ bảo vệ sức khỏe mỗi cá nhân mà còn góp phần dẹp bỏ mảnh đất màu mỡ cho các cơ sở làm ăn gian dối.

Hãy là người tiêu dùng thông thái: Ăn sạch – sống khỏe – tiêu dùng có trách nhiệm để bữa cơm gia đình thực sự an toàn và đủ đầy.