Gạo là lương thực thiết yếu trong bữa ăn hàng ngày của hàng triệu người Việt Nam. Tuy nhiên, bên cạnh những loại gạo thơm ngon, bổ dưỡng được sản xuất theo quy trình sạch, vẫn tồn tại không ít loại gạo trắng bóng đến mức bất thường, sản phẩm có thể đã bị can thiệp bằng hóa chất tẩy trắng để tăng tính thương mại. Vẻ ngoài bắt mắt của hạt gạo có thể che giấu bên trong những mối nguy hại đối với sức khỏe người tiêu dùng.

Gạo trắng bóng, vẻ đẹp giả tạo từ hóa chất

Gạo trắng tự nhiên, sau quá trình xay xát, thường có màu trắng đục hoặc trắng ngà, tùy thuộc vào giống gạo và kỹ thuật xay. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay, không ít loại gạo có màu trắng tinh, bóng loáng, thậm chí bắt sáng, dễ tạo ấn tượng “sạch, chất lượng cao” với người tiêu dùng.

Theo các chuyên gia nông nghiệp và thực phẩm, những loại gạo trắng bóng bất thường này rất có thể đã được xử lý bằng hóa chất tẩy trắng và đánh bóng. Một số cơ sở kinh doanh vì lợi nhuận có thể sử dụng các loại chất như hydrogen peroxide, acid oxalic, hay thậm chí chất tẩy công nghiệp để làm gạo trắng hơn, hấp dẫn hơn trong mắt khách hàng. Ngoài ra, các loại dầu khoáng cũng có thể được sử dụng để đánh bóng hạt gạo, giúp chúng không bị mốc, kéo dài thời gian bảo quản và trông “tươi mới” lâu hơn.

Tác hại tiềm ẩn đối với sức khỏe người tiêu dùng

Việc sử dụng hóa chất không rõ nguồn gốc hoặc vượt ngưỡng cho phép trong quá trình xử lý gạo có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Dưới đây là một số nguy cơ phổ biến:

Gây ngộ độc cấp tính: Khi ăn phải gạo còn tồn dư hóa chất tẩy mạnh, người tiêu dùng có thể bị buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, chóng mặt hoặc thậm chí ngộ độc nặng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người già.

Ảnh hưởng hệ thần kinh và nội tạng: Một số hóa chất như hydrogen peroxide hoặc các chất gốc clo có thể gây tổn thương tế bào, ảnh hưởng đến gan, thận và hệ thần kinh trung ương nếu tích tụ lâu dài trong cơ thể.

Tăng nguy cơ ung thư: Các chất oxy hóa mạnh khi đưa vào cơ thể có thể phá vỡ cân bằng sinh học, tạo điều kiện cho tế bào đột biến và dẫn đến nguy cơ ung thư.

Ảnh hưởng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng: Gạo bị tẩy trắng không chỉ chứa tồn dư hóa chất mà còn bị mất đi lớp cám gạo giàu vitamin B và khoáng chất, khiến giá trị dinh dưỡng sụt giảm nghiêm trọng.

Mặc dù Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cùng các cơ quan chức năng đã có quy định rõ về tiêu chuẩn an toàn thực phẩm đối với gạo, nhưng việc giám sát và xử lý vi phạm ở nhiều địa phương vẫn chưa thực sự hiệu quả. Tình trạng gạo trôi nổi không rõ nguồn gốc, không có nhãn mác, không qua kiểm định vẫn dễ dàng len lỏi vào các chợ truyền thống và thậm chí cả siêu thị.

Thêm vào đó, việc nhận biết gạo bị tẩy trắng bằng mắt thường là rất khó khăn với người tiêu dùng phổ thông, trong khi đó các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, không phép vẫn hoạt động âm thầm mà không bị xử lý triệt để.

Cẩn trọng khi chọn gạo, cách bảo vệ sức khỏe gia đình

Người tiêu dùng có thể áp dụng một số mẹo nhỏ sau để nhận biết và lựa chọn loại gạo an toàn hơn:

Quan sát màu sắc và mùi vị: Gạo tự nhiên thường có màu trắng ngà, không quá bóng, có mùi thơm nhẹ tự nhiên, không có mùi hóa chất hay dầu mỡ.

Ngâm gạo trong nước: Gạo bị tẩy trắng thường để lại màu trắng đục rõ rệt trong nước, hoặc có thể tách lớp bóng bên ngoài khi chà nhẹ.

Chọn gạo có nguồn gốc rõ ràng: Ưu tiên gạo có bao bì, nhãn mác đầy đủ, được kiểm định chất lượng, đến từ các thương hiệu uy tín.

Mua tại nơi bán đáng tin cậy: Tránh mua gạo ở các nơi bán hàng rong, chợ không đảm bảo vệ sinh hoặc không có kiểm soát từ cơ quan chức năng.