Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống cho thấy, bức tranh hoạt động đấu thầu của Công ty Cổ phần Cơ khí Xây dựng và Thương mại Tiên Phong (Công ty Tiên Phong) trong những năm gần đây hội tụ nhiều điểm đáng chú ý: Tỷ lệ trúng thầu tuyệt đối 100%trên tổng số 14 gói đã tham gia; tỷ lệ tiết kiệm trung bình thấp, chỉ 0,72%và thường xuyên là nhà thầu duy nhất tham gia và trúng thầu.

Đặc biệt, hoạt động của doanh nghiệp này tập trung chủ yếu ở hai bên mời thầu lớn trong ngành nhiên liệu hàng không là SKYPEC khu vực Miền Bắc và Petrolimex Aviation. Những dấu hiệu này, khi soi chiếu dưới các quy định của pháp luật, đã làm dấy lên những băn khoăn về việc có hay không sự đảm bảo các mục tiêu của công tác đấu thầu.

Luật Đấu thầu đề cao tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/01/2024, cùng các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC, đã kế thừa và tiếp tục nhấn mạnh các nguyên tắc cốt lõi trong hoạt động đấu thầu. Điều 3 của Luật quy định rõ, hoạt động đấu thầu phải đảm bảo các mục tiêu: cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Mục tiêu "cạnh tranh" nhằm tạo ra một môi trường bình đẳng cho tất cả các nhà thầu có đủ năng lực tham gia, từ đó chủ đầu tư có thể lựa chọn được phương án tốt nhất. Mục tiêu "hiệu quả kinh tế" thể hiện qua việc mua sắm hàng hóa, dịch vụ, xây lắp với chất lượng đáp ứng yêu cầu trên cơ sở giá cả hợp lý nhất, tiết kiệm nguồn vốn cho nhà nước và doanh nghiệp.

Việc một gói thầu chỉ có một nhà thầu tham dự không phải là điều bị pháp luật nghiêm cấm. Tuy nhiên, nếu tình trạng này lặp lại một cách có hệ thống ở một chủ đầu tư với một nhà thầu quen thuộc, cùng với tỷ lệ tiết kiệm ngân sách rất thấp hoặc bằng không, có thể là một dấu hiệu cho thấy mục tiêu cạnh tranh và hiệu quả kinh tế chưa đạt được ở mức tối ưu.

Góc nhìn từ chuyên gia

Trao đổi với phóng viên Báo Tri thức và Cuộc sống, Luật sư Nguyễn Văn Lập, Đoàn Luật sư TP.HCM cho biết: "Tinh thần của Luật Đấu thầu là tạo ra một sân chơi bình đẳng, cạnh tranh để lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với chi phí hiệu quả nhất cho nhà nước và doanh nghiệp. Việc một nhà thầu liên tục là đơn vị duy nhất tham gia và trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm rất thấp cần được các cơ quan chức năng xem xét, rà soát lại quy trình mời thầu, từ khâu lập hồ sơ mời thầu đến khâu đánh giá hồ sơ dự thầu, để đảm bảo mục tiêu của luật được thực thi một cách nghiêm túc."

Luật sư Lập cũng nhấn mạnh, hồ sơ mời thầu không được đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

Dưới góc độ chuyên gia, ông Đỗ Phạm Giang phân tích: "Tỷ lệ tiết kiệm là một trong những thước đo quan trọng về hiệu quả kinh tế của công tác đấu thầu. Tỷ lệ tiết kiệm gần bằng 0%, đặc biệt trong nhiều gói thầu liên tiếp, có thể đặt ra nghi vấn về tính cạnh tranh của hồ sơ mời thầu, hoặc liệu giá gói thầu đã được xây dựng sát với giá thị trường hay chưa. Để công tác đấu thầu thực sự hiệu quả, các chủ đầu tư, bên mời thầu cần nâng cao hơn nữa chất lượng trong việc xây dựng giá gói thầu và tạo điều kiện thu hút nhiều nhà thầu có năng lực tham gia."

Để thị trường đấu thầu ngày càng cạnh tranh, minh bạch, công bằng và hiệu quả, việc rà soát, kiểm tra, giám sát các hoạt động đấu thầu, đặc biệt là ở những gói thầu có các dấu hiệu bất thường, là vô cùng cần thiết. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm nguồn vốn mà còn góp phần củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào một môi trường kinh doanh lành mạnh./.