Trong những tai nạn thường ngày, đôi khi chỉ vài phút đầu tiên quyết định sự sống còn của một con người. Khoảng thời gian chờ đợi đội ngũ y tế chuyên nghiệp đến nơi có thể quá ngắn để chờ đợi, nhưng đủ dài để một người được cứu sống nếu có người xung quanh biết sơ cứu đúng cách. Thế nhưng, ở Việt Nam, kỹ năng sơ cứu vẫn là lỗ hổng kiến thức mà nhiều người chưa từng được học một cách bài bản.

Sơ cứu là vòng bảo vệ đầu tiên trong tai nạn

Không ít ca tai nạn giao thông, đuối nước, ngạt thở hay ngộ độc… trở nên nghiêm trọng hơn chỉ vì những thao tác sai lầm. Một số người bế xốc nạn nhân bị gãy cổ hoặc cột sống khiến nạn nhân liệt vĩnh viễn. Có trường hợp bỏng nước sôi lại được bôi kem đánh răng, mắm muối hay lá thuốc dân gian, dẫn đến nhiễm trùng nặng. Hoặc không biết cách hô hấp nhân tạo, ép tim ngoài lồng ngực khiến nạn nhân ngừng thở, ngừng tim không thể qua khỏi.

Những tình huống thường gặp, kỹ năng cần nhớ

Để không bị động, mỗi người nên tự trang bị ít nhất những kỹ năng sơ cứu cơ bản sau:

Ngạt thở, dị vật đường thở: Đặc biệt phổ biến ở trẻ em khi bị hóc dị vật nhỏ như đồ chơi, hạt, thức ăn. Lúc này, cần thực hiện thủ thuật Heimlich: đứng sau lưng, vòng tay qua eo, một tay nắm lại đặt dưới xương ức, tay kia ôm nắm tay đó rồi giật mạnh và nhanh hướng lên trên để đẩy dị vật ra ngoài. Với trẻ sơ sinh, đặt bé nằm sấp trên cánh tay, vỗ mạnh 5 cái giữa lưng.

Hô hấp nhân tạo, ép tim ngoài lồng ngực: Khi nạn nhân bất tỉnh, ngưng thở, cần đặt nạn nhân nằm ngửa trên bề mặt cứng, dùng hai tay chồng lên nhau ép mạnh xuống ngực với tần suất 100-120 lần/phút, kết hợp thổi ngạt (nếu biết). Đây là kỹ năng cực kỳ quan trọng, có thể duy trì máu và oxy lên não cho đến khi xe cứu thương đến.

Cầm máu vết thương hở: Khi gặp người bị thương chảy máu nhiều, cần dùng gạc sạch, vải sạch hoặc tay (nếu không có dụng cụ) ép trực tiếp lên vết thương, băng lại chắc chắn, nâng cao vùng bị thương lên trên tim để giảm chảy máu. Trong trường hợp máu chảy nhiều không cầm được, có thể sử dụng garo (nhưng phải được hướng dẫn kỹ, vì garo sai cách dễ hoại tử).

Sơ cứu bỏng: Ngay lập tức làm mát vùng bỏng bằng nước sạch chảy nhẹ liên tục 15-20 phút để giảm nhiệt độ vùng tổn thương, tránh lan rộng. Không chọc vỡ bóng nước. Tuyệt đối không bôi kem đánh răng, dầu, mỡ hay lá cây vì dễ nhiễm trùng.

Sơ cứu gãy xương: Không di chuyển nạn nhân nếu nghi ngờ chấn thương cột sống, cổ. Nếu gãy tay, chân, cố định bằng nẹp tạm (gậy gỗ, thanh tre, bìa cứng) rồi băng chặt, tránh xương gãy đâm thêm vào mô mềm.

Sốc phản vệ, ngộ độc: Trong các tình huống dị ứng thuốc, thực phẩm gây sốc phản vệ, hoặc ngộ độc hóa chất, thực phẩm, cần giữ cho nạn nhân ở tư thế an toàn, gọi cấp cứu ngay và không tự ý cho uống thuốc hay kích thích nôn trừ khi có chỉ định của bác sĩ qua điện thoại.

Trang bị kiến thức đúng, tránh sơ cứu sai thành hại

Một sai lầm phổ biến là học sơ cứu qua tin đồn, mẹo truyền miệng. Những cách truyền miệng chưa kiểm chứng đôi khi lại làm tình trạng nạn nhân tệ hơn. Vì thế, các chuyên gia y tế khuyến cáo mọi người nên tham gia các lớp học sơ cứu cộng đồng của Hội chữ thập đỏ, Trung tâm y tế quận hoặc các hội nhóm cứu hộ.

Ngày nay, nhiều trường học, công ty, tổ chức đoàn thể cũng bắt đầu lồng ghép các buổi tập huấn kỹ năng sơ cứu vào hoạt động ngoại khóa, huấn luyện an toàn lao động. Mỗi nhân viên, học sinh nên chủ động đăng ký học để bảo vệ chính mình và người khác.

Tâm lý bình tĩnh, yếu tố quan trọng bậc nhất khi thực hiện sơ cứu

Trong tình huống khẩn cấp, dù nắm kiến thức vững, nếu hoảng loạn thì vẫn dễ làm sai. Bí quyết là hít thở sâu, quan sát kỹ, ưu tiên xử lý tình huống khẩn nhất (duy trì hô hấp, cầm máu), đồng thời gọi cấp cứu 115 hoặc nhờ người xung quanh hỗ trợ.

Một bộ sơ cứu gia đình hoặc túi sơ cứu di động nên có sẵn ở nhà, ô tô, nơi làm việc: Băng gạc, bông băng, thuốc sát trùng, kéo y tế, găng tay, nẹp tạm… để sẵn sàng ứng phó khi cần.

Không ai mong tai nạn xảy ra, nhưng nếu nó đến, kỹ năng sơ cứu sẽ biến bạn thành người cứu sinh quý giá nhất. Một vài thao tác đúng có thể giữ lại mạng người, tiếp thêm thời gian quý báu chờ đội ngũ y tế chuyên nghiệp.

Hãy coi sơ cứu như một phần kiến thức sống còn, giống như học bơi hay học lái xe an toàn. Đừng đợi đến khi chứng kiến tai nạn mới tìm cách ứng phó. Hãy chủ động học, luyện tập và chia sẻ để ai cũng biết cách cứu người, cứu chính mình khi rủi ro bất ngờ gõ cửa.