Vùng cổ vai gáy, tuy nhỏ bé, nhưng lại là nơi tập trung nhiều cấu trúc giải phẫu quan trọng bậc nhất trong cơ thể con người. Đây là “ngã ba giao thông” của hệ thần kinh trung ương, hệ tuần hoàn và hệ cơ xương khớp. Chính vì vậy, khi vùng cổ vai gáy gặp vấn đề, dù là tổn thương nhỏ hay thoái hóa mạn tính, nó đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân, từ giấc ngủ, trí nhớ đến khả năng vận động và tinh thần.

Cấu trúc đặc biệt của vùng cổ vai gáy

Vùng cổ vai gáy gồm các đốt sống cổ (C1–C7), hệ thống cơ (cơ thang, cơ ức đòn chũm, cơ nâng vai…), các dây thần kinh cổ, đám rối thần kinh cánh tay và đặc biệt là hai động mạch cảnh và hai động mạch sống – những mạch máu chính dẫn máu từ tim lên nuôi não.

Khi vùng cổ vai gáy bị căng cơ, thoái hóa, lệch đốt sống hoặc chèn ép do sai tư thế, các cấu trúc quan trọng này có thể bị tổn thương, gây ra loạt triệu chứng lan tỏa đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể.

Những tác động nguy hiểm đến sức khỏe toàn thân

Ảnh hưởng đến não bộ và hệ thần kinh

Chèn ép động mạch sống hoặc động mạch cảnh ở cổ có thể gây giảm lưu lượng máu lên não, dẫn đến thiếu máu não, biểu hiện bằng các triệu chứng như: Chóng mặt, hoa mắt, mất thăng bằng; Đau đầu vùng chẩm, nặng đầu, mỏi mắt; Mất ngủ, mơ màng, suy giảm trí nhớ

Đây là nguyên nhân tiềm ẩn của nhiều trường hợp đột quỵ não, thoái hóa não sớm hoặc rối loạn thần kinh thực vật ở người trung niên.

Đau và hạn chế vận động

Thoái hóa đốt sống cổ, thoát vị đĩa đệm cổ hoặc viêm cơ do ngồi sai tư thế có thể gây: Đau lan từ cổ xuống vai, tay; Tê bì, mất cảm giác ở cánh tay, ngón tay; Cứng cổ, không thể quay đầu, gập ngửa như bình thường; Đau lan ra sau lưng, gây mệt mỏi toàn thân.

Nhiều người ban đầu chỉ bị đau mỏi vai gáy thoáng qua, nhưng sau đó chuyển thành hội chứng đau mãn tính vùng cổ vai, ảnh hưởng nặng đến sinh hoạt, công việc, thậm chí dẫn đến trầm cảm nếu không được can thiệp sớm.

Tác động đến giấc ngủ và tâm lý

Không ít bệnh nhân than phiền rằng: “Tôi không thể ngủ được vì mỏi cổ, vai nhức suốt đêm”. Các cơ vùng cổ bị căng kéo liên tục sẽ ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khiến người bệnh trằn trọc, tỉnh giấc giữa đêm, dẫn đến thiếu ngủ kéo dài, stress và lo âu.

Hơn thế nữa, tình trạng thiếu máu não mạn tính do cổ vai gáy kém lưu thông cũng có thể gây rối loạn lo âu, trầm cảm, giảm khả năng tập trung và giảm hiệu suất làm việc.

Những ai dễ bị ảnh hưởng?

Nhân viên văn phòng, học sinh, sinh viên

Ngồi máy tính nhiều giờ liên tục, cúi đầu viết bài, học bài, làm việc sai tư thế sẽ dẫn đến căng cơ vùng cổ vai, chèn ép dây thần kinh, từ đó gây đau mỏi cổ vai gáy mạn tính.

Người thường xuyên dùng điện thoại

Tư thế cúi đầu quá lâu khi lướt điện thoại khiến gánh nặng lên đốt sống cổ tăng gấp 4–6 lần bình thường. Đây là nguyên nhân của hội chứng “text neck”, cổ điện thoại, ngày càng phổ biến.

Người cao tuổi

Càng lớn tuổi, cấu trúc xương khớp càng thoái hóa, đặc biệt là sụn đốt sống cổ bị mòn, giảm độ đàn hồi, khiến người lớn tuổi dễ bị thoái hóa, gai cột sống, gây đau mỏi vai gáy kéo dài.

Người lao động nặng

Mang vác sai tư thế hoặc vận động cổ vai quá mức khiến cơ và dây chằng bị tổn thương, gây ra viêm cơ, rách gân, ảnh hưởng trực tiếp đến cột sống cổ.

Khi nào nên đi khám?

Đừng đợi đến khi không xoay được cổ hay tê liệt tay chân mới đến bệnh viện. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo cần được kiểm tra y tế:

Đau cổ vai gáy kéo dài > 7 ngày, không thuyên giảm

Đau lan xuống vai, cánh tay, ngón tay kèm tê bì

Chóng mặt, đau đầu nhiều, mất ngủ

Yếu cơ, run tay, mất thăng bằng

Đã từng bị chấn thương hoặc phẫu thuật vùng cổ

Các bác sĩ sẽ chỉ định chụp X-quang, MRI hoặc siêu âm mạch máu để xác định nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp.

Cách chăm sóc và phòng ngừa hiệu quả

Tư thế đúng

Khi ngồi làm việc: Đảm bảo mắt ngang tầm màn hình, lưng thẳng, chân đặt vững trên sàn, vai thả lỏng. Tránh cúi đầu lâu khi dùng điện thoại hoặc đọc sách.

Nghỉ giải lao hợp lý

Sau mỗi 45–60 phút làm việc, nên đứng dậy đi lại, xoay cổ, vươn vai nhẹ nhàng để thư giãn cơ. Không ngồi hoặc nằm một tư thế quá lâu.

Tập luyện

Yoga, pilates, thái cực quyền hoặc các bài tập kéo giãn cổ vai gáy giúp tăng lưu thông máu và giảm căng cơ. Bơi lội cũng là môn thể thao rất tốt cho người có vấn đề về cột sống cổ.

Chăm sóc tại nhà

Chườm nóng vùng cổ vai gáy vào buổi tối giúp giảm đau mỏi và tăng lưu thông máu. Massage nhẹ nhàng hoặc sử dụng các thiết bị massage chuyên dụng.

Dinh dưỡng

Bổ sung canxi, vitamin D, omega-3 và các chất chống viêm từ thực phẩm tự nhiên.

Uống đủ nước và hạn chế đồ ăn nhiều đường, dầu mỡ – tác nhân gây viêm khớp.