Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số ca mắc ung thư ở độ tuổi 20-39 đã tăng 20% trong một thập kỷ qua. Một nghiên cứu khác cho thấy tỷ lệ mắc ung thư ở người dưới 50 tuổi đã tăng 79,1% trong 10 năm, với tỷ lệ tử vong tăng hơn 27,7%. Tại Việt Nam, hơn 10% số ca ung thư được chẩn đoán thuộc về độ tuổi dưới 40, trong đó các ung thư phổ biến ở người trẻ gồm: Ung thư vú, đại trực tràng, phổi, tuyến giáp, hắc tố da, cổ tử cung…
Ths.BS Nguyễn Duy Anh, nguyên bác sĩ tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, hiện tượng "trẻ hóa" ung thư đang trở thành một vấn đề đáng quan ngại trên toàn cầu. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, ở các quốc gia công nghiệp hóa, tỷ lệ ung thư đã tăng nhanh hơn ở nhóm tuổi 25-29 so với mọi nhóm tuổi khác trong 3 thập kỷ gần đây.
Bác sĩ Duy Anh cho biết, những yếu tố nguy cơ dẫn đến trẻ hóa ung thư không hề xa lạ, mà nó rất gần gũi trong đời sống hàng ngày, trong đó có nhiều yếu tố có thể phòng tránh được như thói quen sinh hoạt, ăn uống hoặc phòng các loại virus gây bệnh. Thậm chí, nhiều người biết ăn thực phẩm không an toàn sẽ gây bệnh, thức khuya sẽ gây bệnh nhưng vẫn cố tình thực hiện, không thay đổi thói quen để giảm các yếu tố nguy cơ này.
Lối sống hiện đại như thức khuya, stress đang là nguyên nhân gây hàng loạt bệnh, trong đó có ung thư. Ảnh minh họa.
Lối sống hiện đại
- Thức khuya: Gián đoạn nhịp sinh học có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và các quá trình sửa chữa tế bào, làm tăng nguy cơ đột biến gen.
- Stress: Căng thẳng kéo dài có thể gây suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển.
- Ít vận động: Thiếu hoạt động thể chất liên quan đến tăng nguy cơ béo phì và các rối loạn chuyển hóa, đều là yếu tố nguy cơ của nhiều loại ung thư.
- Ăn uống thiếu khoa học: Chế độ ăn nhiều đồ chế biến sẵn, thịt đỏ, chất béo bão hòa, đường tinh luyện, thiếu rau xanh và chất xơ có thể gây viêm mãn tính và tổn thương DNA, tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng, vú và các loại ung thư khác.
Ô nhiễm môi trường, hóa chất, thực phẩm bẩn
- Ô nhiễm không khí: Tiếp xúc với các chất ô nhiễm như bụi mịn PM2.5, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) có thể gây tổn thương phổi và tăng nguy cơ ung thư phổi.
- Hóa chất: Tiếp xúc với các hóa chất độc hại trong công nghiệp, nông nghiệp (thuốc trừ sâu, phân bón hóa học), mỹ phẩm, đồ gia dụng có thể gây đột biến gen và tăng nguy cơ nhiều loại ung thư.
- Thực phẩm bẩn: Sử dụng thực phẩm chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất tăng trưởng, phẩm màu công nghiệp, kim loại nặng, độc tố nấm mốc có thể gây hại tế bào và tăng nguy cơ ung thư gan, dạ dày, đại trực tràng.
Thực phẩm bẩn đang đầu độc giới trẻ từng ngày, dù nhiều người biết nhưng vẫn ăn. Ảnh minh họa.
Di truyền và đột biến gen
- Yếu tố di truyền: Một số người trẻ có thể mang các đột biến gen di truyền làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư nhất định (ví dụ: BRCA1 và BRCA2 liên quan đến ung thư vú và buồng trứng).
- Đột biến gen: Các đột biến gen xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình phân chia tế bào hoặc do tác động của các yếu tố môi trường có thể tích lũy theo thời gian và dẫn đến hình thành tế bào ung thư. Việc các yếu tố nguy cơ tác động sớm hơn trong cuộc đời có thể dẫn đến ung thư xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn.
Nhiễm virus (HPV, HBV, HCV...)
- HPV (Human Papillomavirus): Gây ra nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư vòm họng, ung thư dương vật. Việc quan hệ tình dục sớm và không an toàn làm tăng nguy cơ nhiễm HPV.
- HBV (Hepatitis B virus) và HCV (Hepatitis C virus): Gây viêm gan mãn tính, làm tăng nguy cơ ung thư gan. Việc lây nhiễm các virus này có thể xảy ra qua đường máu, đường tình dục hoặc từ mẹ sang con.
Ngoài ra, hiện các nhà khoa học đang nghiên cứu thêm các giả thuyết mới để giải thích cho xu hướng "trẻ hóa" ung thư như: Trẻ nhỏ tiếp xúc sớm với các yếu tố nguy cơ; hay sự thay đổi tiêu cực trong microbiome (hệ vi sinh đường ruột) do chế độ ăn uống và lối sống hiện đại có thể góp phần làm tăng nguy cơ ung thư; tác động của các yếu tố làm thay đổi nội tiết….
Rất nhiều người trẻ chủ quan không đi khám khi có triệu chứng, đến khi phát hiện bệnh đã ở giai đoạn muộn. Ảnh minh họa.
Yếu tố tâm lý
Ngoài ra, một nguyên nhân khiến nhiều người trẻ mắc ung thư, thậm chí là ở giai đoạn muộn còn do tâm lý “còn trẻ, chắc không sao”. Theo nhận định của bác sĩ Duy Anh, chính điều này là rào cản rất lớn trong việc phát hiện sớm ung thư ở người trẻ. Với tâm lý này, người trẻ thường có xu hướng:
- Bỏ qua các triệu chứng: Cho rằng các triệu chứng là do căng thẳng, thiếu ngủ, hoặc các bệnh thông thường khác.
- Chần chừ đi khám, tự điều trị: Ngại đến bệnh viện, sợ phát hiện ra bệnh nghiêm trọng.
- Sử dụng các biện pháp dân gian hoặc thuốc không kê đơn mà không tìm kiếm sự tư vấn y tế chuyên nghiệp.
“Hậu quả của việc chẩn đoán muộn là bệnh có thể tiến triển đến giai đoạn muộn, việc điều trị trở nên khó khăn hơn, tốn kém hơn và tỷ lệ thành công thấp hơn”, bác sĩ Duy Anh cảnh báo.