Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, đây là thời điểm giao mùa giữa Xuân và Hạ, nên vi khuẩn và các loại ký sinh trùng phát triển mạnh, dễ nhiễm vào cơ thể. Chính vì lý do đó, trong ngày Tết Đoan Ngọ, các gia đình thường chuẩn bị mâm cỗ với những món ăn đơn giản, dân dã, nhưng có nhiều tác dụng với sức khỏe.
Các món ăn trên mâm cỗ Tết Đoan Ngọ thường thấy bao gồm: Cơm rượu nếp, quả mận, quả vải và bánh tro. Về phương diện sức khỏe, các loại đồ ăn này có vị chua, cay, mặn, ngọt có tác dụng “giết sâu bọ”, bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, khi sử dụng các món ăn này cũng cần phải lưu ý để không ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là hai món chính trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ đó là cơm rượu nếp và quả mận.
Quả mận chín có vị chua, nếu ăn đúng cách sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Quan niệm xưa cho rằng, vị chua của mận có tác dụng “giết sâu bọ” (các loại ký sinh trùng, vi sinh vật) có hại trong bụng. Còn cơm rượu nếp, món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ, được làm từ gạo nếp lên men, có vị ngọt nhẹ, cay nồng. Theo quan niệm, khi ăn cơm rượu nếp “sâu bọ” sẽ bị cơm rượu làm cho say và bị tiêu diệt.
Các món ăn trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ đều có tác dụng với cơ thể. Ảnh minh họa.
Dưới góc độ khoa học, PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cho biết, thực tế quan niệm “giết sâu bọ” của người xưa là cách để thanh lọc hệ tiêu hóa, giải độc cơ thể trong giai đoạn giao mùa. Các món ăn nhưng cơm rượu, trái cây giàu vitamin C đều có lợi cho hệ tiêu hóa.
Các loại trái cây giàu vitamin C như mận có tác dụng thanh nhiệt, sinh tân dịch, giải khát, giúp dễ tiêu hóa thức ăn, lợi thủy, tiêu thũng, dùng điều trị nóng trong, ăn khó tiêu, khó tiểu tiện. Các nghiên cứu cũng cho thấy, mận có khả năng chống ôxy hóa cao, chống viêm và bảo vệ tế bào khỏi các tổn thương do gốc tự do gây ra. Nhờ đó góp phần đáng kể vào việc làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, thấp khớp hay ung thư.
Còn với cơm rượu nếp, các nghiên cứu cho thấy cơm rượu nếp giúp phòng ngừa bệnh tim mạch, đột quỵ, tăng huyết áp. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu trên những người bệnh mắc chứng dị ứng với các loại thuốc hạ huyết áp thì thấy rằng, cơm rượu nếp cẩm có thể làm hạ được nồng độ cholesterol có hại trong máu.
Dù có tác dụng nhất định với cơ thể, tuy nhiên PGS Nguyễn Trọng Hưng khuyến cáo, mọi người không nên ăn các loại trái cây như mận, vải khi đói bụng, nhất là vào buổi sáng khi mới ngủ dậy. Khi đó axit trong trái cây có thể kích ứng niêm mạc dạ dày, gây đầy hơi hoặc đau bụng. Tương tự, cơm rượu nếp cũng không nên ăn khi đói, nên ăn một món nhẹ trước, sau đó mới dùng những đồ ăn này.
Mận và cơm rượu nếp không nên ăn khi đói và không ăn cùng lúc vì dễ gây hại cho sức khỏe. Ảnh minh họa
“Khi sử dụng đồ ăn, chúng ta phải dựa trên cơ sở khoa học để không ảnh hưởng đến sức khỏe. Ngoài ra, không vì những quan niệm xưa mà chúng ta lạm dụng ăn quá nhiều, nhất là rượu nếp và quả mận. Những người có tiền sử bệnh dạ dày, tiểu đường hoặc men gan cao nên cân nhắc và điều chỉnh khẩu phần phù hợp. Ngoài ra, ăn cơm rượu nếp cũng có thể khiến nồng độ cồn trong hơi thở tăng, không nên điều khiển phương tiện giao thông sau khi ăn cơm rượu nếp", bác sĩ Hưng khuyến cáo.
Lương y Bùi Đắc Sáng (Hội Đông y Hà Nội) cho biết, các món ăn trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ đều có tác dụng với cơ thể, nhưng có những món không nên ăn kết hợp với nhau vì dễ gây tác dụng phụ cho cơ thể. Điển hình như mận và cơm rượu nếp, nên sử dụng cách nhau ít nhất 2 tiếng vì hai món ăn này cùng lúc sẽ không tốt cho sức khỏe.
Theo phân tích của ông Sáng, mận và cơm rượu nếp đều có tính nóng, nếu ăn cùng lúc sẽ gây nóng trong, nổi mụn nhọt, táo bón. Ăn hai món này cùng lúc, nhất là vào buổi sáng khi bụng còn đói có thể gây kích ứng dạ dày, khiến người mệt mỏi. Tốt nhất nên ăn mận vào buổi sáng và cơm rượu nếp vào buổi chiều hoặc tối. Đặc biệt, với người mua cơm rượu nếp ở hàng quán phải lưu ý, bởi món này rất dễ mốc, khi đó sẽ sinh ra độc tố aflatoxin gây hại cho sức khoẻ.