Mới đây, Công ty TNHH Một thành viên Môi trường Đô thị Thành phố Hồ Chí Minh (CITENCO) đã phê duyệt cho Công ty Cổ phần Thiết bị Việt Nhật trúng gói thầu mua sắm máy móc chuyên dụng với giá trị gần 3 tỷ đồng. Đáng chú ý, gói thầu được lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu rút gọn với tỷ lệ tiết kiệm thấp, làm dấy lên những băn khoăn về tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế trong hoạt động đấu thầu.
Chỉ định thầu rút gọn và tỷ lệ tiết kiệm "tượng trưng"
Ngày 23/9/2025, ông Lê Công Phương, Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Môi trường Đô thị TP.HCM, đã ký Quyết định số 471/QĐ-MTĐT phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu cho gói thầu "Mua một máy ủi bánh xích hiệu Komatsu model D85PX-15 sản xuất năm 2015 về sau".
Theo quyết định này, Công ty Cổ phần Thiết bị Việt Nhật (MSDN: 0307773056, địa chỉ tại 12B Đường Số 6, Khu Phố 6, Phường Hiệp Bình, TP.Hồ Chí Minh) đã trúng thầu với giá 2.770.000.000 đồng. Hình thức lựa chọn nhà thầu được áp dụng là chỉ định thầu rút gọn, loại hợp đồng trọn gói và thời gian thực hiện là 30 ngày.
Trước đó, vào ngày 10/9/2025, Giám đốc Lê Công Phương cũng đã ký Quyết định số 450/QĐ-MTĐT phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu cho gói thầu này với giá gói thầu là 2.800.000.000 đồng. Như vậy, so với giá gói thầu được duyệt, giá trúng thầu chỉ thấp hơn 30.000.000 đồng, tương đương tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách chỉ đạt 1,07%. Một tỷ lệ được xem là " mỏng" trong hoạt động đấu thầu.
Việc một gói thầu cung cấp thiết bị máy móc thông dụng, không mang tính cấp bách đặc biệt lại được áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn, thay vì đấu thầu rộng rãi để tăng tính cạnh tranh, đã đặt ra nhiều câu hỏi. Theo quy định tại Điều 23 Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và Điều 78, 80 của Nghị định 214/2025/NĐ-CP, chỉ định thầu rút gọn chỉ áp dụng cho các trường hợp đặc biệt, cấp bách. Liệu việc mua sắm một chiếc máy ủi có đáp ứng các tiêu chí này hay không?
"Hệ sinh thái" quen thuộc và tỷ lệ trúng thầu tuyệt đối
Tìm hiểu sâu hơn về năng lực của nhà thầu trúng thầu, dữ liệu cho thấy Công ty Cổ phần Thiết bị Việt Nhật, do ông Mai Văn Lộc làm Giám đốc, là một doanh nghiệp có lịch sử hoạt động đáng chú ý trên thị trường đấu thầu.
Theo thống kê, tính đến ngày 24/9/2025, Thiết bị Việt Nhật đã tham gia tổng cộng 3 gói thầu và trúng cả 3 gói, đạt tỷ lệ trúng thầu tuyệt đối 100%. Tổng giá trị các gói thầu đã trúng với vai trò độc lập là 7.565.000.000 đồng.
Trong năm 2025, gói thầu tại CITENCO là gói thầu duy nhất được ghi nhận của doanh nghiệp này. Việc trúng thầu ngay tại một chủ đầu tư lớn như CITENCO theo hình thức chỉ định thầu cho thấy sự "quen mặt" và mối quan hệ nhất định giữa nhà thầu và chủ đầu tư.
Trước đó, vào năm 2023, Thiết bị Việt Nhật cũng đã trúng hai gói thầu khác:
- Gói thầu "Xe cuốc xúc" do Công ty TNHH Một thành viên cao su Bình Long (tỉnh Bình Phước) mời thầu theo hình thức chào hàng cạnh tranh, trúng thầu với giá 2.000.000.000 đồng. Gói thầu này có tỷ lệ tiết kiệm khá tốt, lên tới 20% so với giá dự toán.
- Gói thầu "Cung cấp 01 máy ủi" do Công ty TNHH Xây dựng Thương mại Dịch vụ Thiên Lộc Gia (TP.HCM) mời thầu qua đấu thầu rộng rãi, trúng thầu với giá 2.795.000.000 đồng, đạt tỷ lệ tiết kiệm khá thấp là 1,63%.
Sự chênh lệch lớn về tỷ lệ tiết kiệm giữa các gói thầu mà Thiết bị Việt Nhật đã tham gia (từ 1,07% đến 20%) cũng là một điểm đáng lưu tâm. Điều này cho thấy giá trúng thầu của doanh nghiệp có sự biến động lớn tùy thuộc vào hình thức lựa chọn nhà thầu và chủ đầu tư. Khi tính cạnh tranh được đề cao (chào hàng cạnh tranh), tỷ lệ tiết kiệm tăng lên đáng kể. Ngược lại, ở các gói thầu có tính cạnh tranh thấp hơn hoặc chỉ định thầu, tỷ lệ này lại giảm xuống mức tối thiểu.
Cần sự minh bạch để đảm bảo hiệu quả nguồn vốn
Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 214/2025/NĐ-CP, Thông tư 79/2025/TT-BTC đã tạo ra một hành lang pháp lý ngày càng chặt chẽ, hướng tới mục tiêu cao nhất là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Chia sẻ dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, luôn ưu tiên hình thức đấu thầu rộng rãi để tối đa hóa tính cạnh tranh. Hình thức chỉ định thầu chỉ là ngoại lệ và phải được áp dụng đúng với các trường hợp quy định tại Điều 23 của Luật. Chủ đầu tư khi quyết định áp dụng chỉ định thầu, đặc biệt là quy trình rút gọn, phải có trách nhiệm giải trình đầy đủ về tính cấp bách và các điều kiện đặc thù không thể tổ chức đấu thầu rộng rãi, nhằm đảm bảo việc sử dụng vốn nhà nước đạt hiệu quả cao nhất."
Đồng quan điểm, chuyên gia đấu thầu Nguyễn Quốc Vũ phân tích: "Tỷ lệ tiết kiệm là một trong những chỉ số quan trọng phản ánh hiệu quả của công tác đấu thầu. Một tỷ lệ tiết kiệm quá thấp, đặc biệt trong các gói chỉ định thầu, có thể đặt ra nghi vấn về việc xác định giá gói thầu đã thực sự sát với giá thị trường hay chưa. Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC đã có những quy định rất chi tiết về việc lập, thẩm định giá gói thầu cũng như quy trình chỉ định thầu, đòi hỏi chủ đầu tư phải thực hiện nghiêm túc công tác khảo sát, tham vấn giá để đảm bảo không gây lãng phí ngân sách."
Sự thành công tuyệt đối của Công ty Cổ phần Thiết bị Việt Nhật trên thị trường đấu thầu, cùng với những dấu hỏi về tỷ lệ tiết kiệm và việc áp dụng hình thức chỉ định thầu tại gói thầu của CITENCO, là những vấn đề cần được các cơ quan chức năng giám sát chặt chẽ. Dư luận có quyền mong đợi sự minh bạch hơn trong các hoạt động mua sắm công, để mỗi đồng vốn của nhà nước và doanh nghiệp nhà nước được sử dụng một cách hiệu quả và cạnh tranh nhất.
