Cảnh báo đa cấp biến tướng manh nha hoạt động trở lại

Dưới sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng chức năng, hoạt động đa cấp biến tướng đã có thời gian dài “vắng bóng”, tuy nhiên gần đây hình thức này lại manh nha trở lại.

Đa cấp biến tướng núp bóng nhiều hình thức kinh doanh

Từ đầu năm đến nay, các vụ việc liên quan đến kinh doanh đa cấp trá hình có dấu hiệu diễn biến phức tạp, với quy mô rộng tại các tỉnh, thành phố, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho người dân. Có thể kể đến một số vụ việc điển hình gần đây.

Ngày 21/5/2025, Công an tỉnh Lạng Sơn cho biết, đơn vị đã chủ trì, phối hợp với một số cục nghiệp vụ Bộ Công an, Công an TP Hồ Chí Minh, Công an tỉnh Đồng Nai triệt phá đường dây kinh doanh đa cấp trái phép với quy mô đặc biệt lớn, hoạt động xuyên quốc gia, với sự tham gia của trên 9.000 người (trong đó có trên 7.000 người Việt Nam, hơn 2.000 người Malaysia, Đài Loan, Trung Quốc), tổng số tiền giao dịch trên hệ thống tài khoản ngân hàng lên đến hàng nghìn tỉ đồng. Đối tượng cầm đầu là người nước ngoài (quốc tịch Đài Loan, Trung Quốc).

Ngày 16/8/2025, Công an tỉnh Phú Thọ cũng cho biết, vừa triệt phá đường dây kinh doanh đa cấp trái phép núp bóng đầu tư tiền kỹ thuật số TCIS, thu hồi hơn 30 tỉ đồng, bắt gọn các đối tượng cầm đầu, chủ chốt.

Mới đây nhất là vụ việc tại TP Hồ Chí Minh, kinh doanh đa cấp trá hình đang manh nha hoạt động công khai trên các nền tảng mạng xã hội thông qua hình thức tuyển dụng việc làm thêm part-time (bán thời gian), đối tượng nhắm đến là các em học sinh, sinh viên.

Luật sư Nguyễn Xuân Sang, Trưởng Văn phòng Luật sư Vinh Quang Công Lý (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, hoạt động đa cấp trá hình thường hướng tới hai nhóm đối tượng, đó là học sinh, sinh viên và nhóm người trong độ tuổi lao động, hoặc có nhu cầu làm thêm bán thời gian. Đối với các em sinh viên, sự hiểu biết còn hạn chế, chưa nhận biết được hết các chiêu trò lừa đảo tinh vi của hoạt động đa cấp trá hình, hơn nữa chi phí học tập, sinh hoạt tại đô thị cũng rất đắt đỏ, nên hầu hết các em đều có nhu cầu đi làm thêm để kiếm tiền. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng có xu hướng các bạn sinh viên tuy gia đình có điều kiện kinh tế, nhưng lại muốn thể hiện sự trưởng thành, độc lập sớm nên cũng có nhu cầu tìm việc làm thêm. Vì vậy mà các em rất dễ bị lợi dụng, lừa đảo để chiếm đoạt tiền và buộc phải tham gia vào đường dây đa cấp.

Còn đối với các nhóm khác như: người trong độ tuổi lao động; người có nhu cầu tìm việc làm thêm; công nhân... thì khéo léo đánh vào tâm lý muốn tìm việc làm ngay với mức lương phù hợp, hoặc việc nhẹ lương cao, lúc rảnh rỗi ngồi tại nhà cũng kiếm được tiền. Hoặc những người nghỉ hưu cũng rất dễ bị trúng bẫy lừa đảo đa cấp qua các gói chăm sóc sức khỏe hoặc đi du lịch.

“Chặt đứt” vòi bạch tuộc đa cấp

Theo Đại úy Trình Quốc Hưng, Giảng viên Học viện An ninh nhân dân, thủ đoạn của kinh doanh đa cấp trá hình rất tinh vi, đánh vào tâm lý ham lợi nhuận, nên thường hứa hẹn lãi suất cao, thưởng hoa hồng “khủng”. Sau đó dụ dỗ nạn nhân mua sản phẩm hoặc gói khởi nghiệp, đầu tư tài chính...

“Bản chất của việc thưởng hoa hồng hoặc trả lãi suất là trích một phần nhỏ từ số tiền của chính nạn nhân đã nộp vào để trả cho nạn nhân. Sau đó lấy tiền của người trước trả cho người sau. Điều này khiến nạn nhân lầm tưởng là công ty, doanh nghiệp đó rất uy tín vì đã giữ đúng lời hứa trả hoa hồng hoặc lãi suất. Tuy nhiên, việc này chỉ duy trì được vài tháng, sau đó các công ty này lấy cớ kinh doanh khó khăn để trốn tránh không trả tiền và đến một thời điểm nhất định thì đóng cửa, nạn nhân đến trụ sở chỉ thấy vườn không nhà trống”, ông Hưng nhấn mạnh.

Ông Hưng cũng cho biết thêm, thời gian gần đây, để thu hút giới trẻ, đa cấp trá hình thường tạo hình ảnh thành công giả tạo với vai trò là “sếp trẻ”, “tổng tài”… ăn mặc đẹp, đi xe sang, sống ở những nơi cao cấp. Xây dựng hình ảnh bản thân trên không gian mạng rất hoàn hảo để tạo niềm tin về cơ hội làm giàu nhanh chóng, đã có không ít người trẻ tuổi thiếu kinh nghiệm xã hội bị mắc bẫy.

Hiện chế tài xử phạt hành chính, xử lý hình sự về kinh doanh đa cấp trá hình khá đầy đủ. Thí dụ theo Điều 217a Bộ luật Hình sự, tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp, có mức phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỷ đồng, thậm chí 5 tỷ đồng (tùy mức độ nặng, nhẹ và các trường hợp phạm tội); phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm. Cao hơn nữa sẽ bị xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, khung hình phạt nặng nhất là chung thân.

Tuy nhiên, hiện mức xử phạt hành chính về hành vi vi phạm hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không đủ sức răn đe, thấp nhất chỉ từ 5 triệu đồng đến cao nhất là 200 triệu đồng (Điều 56, Nghị định 24/2025/NĐ-CP).

Luật sư Nguyễn Xuân Sang đề nghị, đối với công ty kinh doanh bán hàng đa cấp trái phép: ngoài xử phạt hành chính, cần đình chỉ hoạt động vĩnh viễn và chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra khi có dấu hiệu lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đối với công ty được cấp phép hoạt động kinh doanh đa cấp nhưng lại vi phạm: áp dụng xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động một thời gian nhất định (có thể là 3 tháng), sau đó theo dõi, giám sát, nếu tiếp tục vi phạm thì lập tức tước giấy phép và chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để khởi tố.

“Hiện quy định về thành lập công ty, doanh nghiệp rất thuận lợi nhằm tạo điều kiện kinh doanh cho tất cả mọi người. Tuy nhiên việc thanh tra, kiểm tra giám sát quá trình hoạt động của doanh nghiệp mới thành lập ra sao thì chúng ta chưa làm được. Đây chính là kẽ hở, tạo điều kiện cho đa cấp biến tướng núp bóng nhiều loại hình doanh nghiệp để lừa đảo. Tôi cho rằng đây là mấu chốt rất quan trọng cần sự quan tâm của các cơ quan quản lý”, luật sư Sang nhấn mạnh.

Hiện tượng hoạt động đa cấp biến tướng, trá hình trong giai đoạn hiện nay diễn biến rất phức tạp, nhiều đối tượng đã chuyển địa bàn hoạt động ra ngoài biên giới, lãnh thổ của Việt Nam, gây ra nhiều hệ lụy thiệt hại về tâm lý cũng như kinh tế của người dân.

“Từ các chiêu trò tuyển dụng “việc nhẹ lương cao” của các công ty đa cấp trá hình, tiềm ẩn rủi ro rất lớn về việc bị lừa bán sang các khu tự trị giáp biên và các nước khác trong khu vực, rơi vào tình trạng bị cưỡng bức lao động, bóc lột, tra tấn dã man, trở thành công cụ lừa đảo hoặc buôn bán nội tạng. Người dân cần cảnh giác cao độ với lời chào mời hấp dẫn về khoản hoa hồng, lợi nhuận, lãi suất khi được mời tham gia đầu tư vào một loại hình kinh doanh hoặc công việc nào đó”, Đại úy Trình Quốc Hưng cảnh báo.