Nhiều ý kiến cho rằng, cần nâng cao trách nhiệm và chế tài để doanh nghiệp sử dụng năng lượng hiệu quả, giúp nền kinh tế tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.
Tiềm năng tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm
Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương cho rằng, trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không chỉ là yêu cầu cấp bách nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, mà còn là nhiệm vụ quan trọng góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 mà Chính phủ đã tuyên bố tại COP26.
Theo ông Dũng, nhu cầu năng lượng của Việt Nam tiếp tục tăng trưởng nhanh, trung bình 8–10% mỗi năm trong giai đoạn vừa qua. Dự báo đến năm 2030, tổng nhu cầu năng lượng sơ cấp có thể đạt 150–170 triệu TOE, gần gấp đôi so với năm 2020. Trong khi tiềm năng tiết kiệm năng lượng của chúng ta còn rất lớn.
Theo tính toán, khu vực công nghiệp, chiếm hơn 47% tổng tiêu thụ năng lượng quốc gia, có thể tiết kiệm 20 – 30% nếu áp dụng quản lý và công nghệ hiện đại. Khu vực xây dựng, thương mại và dân dụng có thể tiết kiệm 15–20% điện năng nhờ áp dụng thiết kế, vật liệu và thiết bị hiệu suất cao. Ngành giao thông vận tải có thể giảm 10–15% nhiên liệu thông qua tiêu chuẩn kỹ thuật và quản lý phương tiện.
“Hiện nay, cả nước có khoảng 3.500 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, chiếm tới 60% tổng mức tiêu thụ năng lượng. Chỉ cần mỗi cơ sở này tiết kiệm được 1% điện năng, cả nước có thể giảm tiêu thụ hàng tỷ kWh mỗi năm, tiết kiệm hàng ngàn tỷ đồng chi phí và cắt giảm hàng triệu tấn CO₂”, ông Dũng cho hay.
Theo tính toán, chỉ cần 3.500 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm trên cả nước mỗi năm tiết kiệm được 1% điện năng, cả nước có thể giảm tiêu thụ hàng tỷ kWh mỗi năm, tiết kiệm hàng ngàn tỷ đồng chi phí và cắt giảm hàng triệu tấn CO₂
Theo lãnh đạo Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Nghị định số 21/2011/NĐ-CP đã đóng góp quan trọng cho việc triển khai Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Tuy nhiên, sau hơn 10 năm thực hiện, nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và cam kết quốc tế. Ngày 18/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Trên cơ sở đó, Chính phủ giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Nghị định mới thay thế Nghị định số 21 nhằm cụ thể hóa các quy định của Luật, tạo hành lang pháp lý đồng bộ và khả thi.
Cũng theo ông Dũng, từ nay đến giai đoạn 2026 - 2030, hàng loạt quy định liên quan đến phát thải carbon và truy xuất nguồn gốc sản phẩm sẽ được các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đồng loạt áp dụng. Điều này đặt ra thách thức nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam chuyển mình, thích ứng với chuẩn mực xanh toàn cầu, đặc biệt trong các ngành sản xuất công nghiệp và phát điện. Việc ban hành Nghị định lần này sẽ tạo nền tảng cho Việt Nam từng bước tham gia sâu hơn vào thị trường carbon, phù hợp với lộ trình giảm phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Đây cũng là sự chuẩn bị kịp thời để doanh nghiệp không bị động trước những rào cản thương mại mới, đồng thời biến thách thức thành động lực đổi mới sáng tạo.
"Chúng tôi mong nhận được nhiều góp ý chi tiết từ các tập đoàn, doanh nghiệp, để Nghị định không chỉ là một công cụ pháp lý mà còn là đòn bẩy thúc đẩy sản xuất xanh, góp phần đưa hàng hóa Việt Nam tiệm cận các chuẩn mực quốc tế”, ông Dũng nói.
Ông Đặng Hải Dũng - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công phát biểu tại hội nghị.
Chia sẻ tại hội nghị, ông Ngô Sơn Hải - Phó tổng giám đốc EVN cho biết, bên cạnh nhiệm vụ sản xuất và đầu tư phát triển nguồn, lưới điện, EVN coi tiết kiệm năng lượng là giải pháp then chốt để bảo đảm cân bằng cung cầu điện. Tập đoàn đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ khách hàng sử dụng điện tiết kiệm, áp dụng công nghệ hiện đại, thiết bị hiệu suất cao. Đặc biệt, EVN phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và các địa phương trong công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về tiết kiệm điện, biến đây thành một thói quen và hành động cụ thể trong đời sống, sản xuất
Theo ông Hải, trong bối cảnh sắp tới, việc ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo hành lang pháp lý thống nhất để triển khai trên thực tế. EVN không chỉ là đơn vị thực thi mà còn tích cực tham gia vào quá trình góp ý, đề xuất, cùng các doanh nghiệp và cơ quan quản lý tháo gỡ khó khăn, bảo đảm các quy định đi vào cuộc sống.
Nhân viên điện lực tư vấn các giải pháp tiết kiệm điện cho doanh nghiệp
Cần ‘vốn mồi’ để chuyển đổi, tạo hành lang pháp lý cho DN thực thi
Chia sẻ tại hội nghị, đại diện Sở Công Thương Hà Nội kiến nghị tháo gỡ những vướng mắc trong triển khai thực tế. Sở đề nghị các quy định nên hướng theo mô hình chính quyền hai cấp và tăng cường phân cấp quyền hạn để các địa phương dễ thực hiện, đồng thời phải bổ sung quy định về công cụ, phương tiện và kinh phí để tổ chức thực hiện nhiệm vụ.
Vấn đề thứ hai là tình trạng cơ sở dữ liệu năng lượng quốc gia đang gặp nhiều khó khăn, khiến việc khai thác và chia sẻ dữ liệu phục vụ quy hoạch, định hướng và dự báo chưa thực sự hiệu quả. Sở Công Thương Hà Nội mong muốn Bộ Công Thương đầu tư xứng đáng vào hệ thống này, nhất là trong bối cảnh thành phố đang chịu áp lực lớn về chuyển đổi số. Ngoài ra, cần mở rộng đối tượng thống kê năng lượng bao gồm cả các đơn vị sử dụng lớn như bệnh viện, trường học cấp quốc gia, và các tòa nhà văn phòng cao tầng, chứ không chỉ giới hạn ở các doanh nghiệp sản xuất.
Ông Trần Viết Nguyên - Phó trưởng ban Kinh doanh và Mua bán điện EVN cũng bày tỏ trăn trở về việc thiếu hành lang pháp lý cụ thể cho công ty dịch vụ năng lượng (ESCO), mô hình được luật pháp công nhận là cần thiết để tháo gỡ khó khăn về kỹ thuật, công nghệ và vốn cho doanh nghiệp. EVN kiến nghị Nghị định cần phải cụ thể hóa chính sách tại Điều 32, đặc biệt là phải coi ESCO là ngành nghề kinh doanh có điều kiện chịu sự quản lý của Nhà nước, tương tự như đơn vị kiểm toán năng lượng, để đảm bảo chất lượng dịch vụ.
Theo các đại biểu dự hội nghị, dự thảo nghị định cũng tăng cường yêu cầu dán nhãn năng lượng, loại bỏ thiết bị hiệu suất thấp, thúc đẩy thị trường sản phẩm tiết kiệm năng lượng; hình thành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, hỗ trợ doanh nghiệp và các tổ chức dịch vụ năng lượng; nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật thông qua thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Dự thảo Nghị định cũng bổ sung nhiều nội dung mới liên quan việc tạo dựng hành lang pháp lý, tháo gỡ rào cản, cụ thể hóa các quy định về biện pháp quản lý, kỹ thuật và chính sách thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong toàn bộ các lĩnh vực, tạo điều kiện triển khai đồng bộ hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bền vững của đất nước.
Tuy nhiên, nhiều nội dung quy định trong luật còn mang tính khuyến khích, cơ chế thực thi, chế tài xử lý vi phạm còn chưa đủ mạnh. Nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả quy định tại luật còn khoảng trống. Hiện hoạt động kiểm toán năng lượng có hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh, chất lượng kiểm toán năng lượng còn thấp, đặc biệt là ở các địa phương. Thực tế nhiều bệnh viện, cơ sở giáo dục không thực hiện việc kiểm toán năng lượng nhưng không bị xử lý.
Các đại biểu cũng cho rằng, hiện Việt Nam đã cam kết đưa phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Vì vậy, cần phải xem xét sửa đổi Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả theo hướng tăng cường các quy định, chế tài mang tính bắt buộc thay vì khuyến khích thực thi các giải pháp tiết kiệm năng lượng.
