Vì sao Tết Đoan Ngọ lại gọi là ngày diệt sâu bọ?
Tết Đoan Ngọ còn gọi là Tết Đoan Dương, diễn ra vào ngày 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Trong đó, "Đoan" mang nghĩa là bắt đầu, còn "Ngọ" chỉ thời điểm giữa trưa; "Dương" tượng trưng cho mặt trời, cho khí dương. Vì vậy, Đoan Dương có thể hiểu là thời điểm bắt đầu khi khí dương đạt cực thịnh.
Đây là một dịp lễ truyền thống được tổ chức tại nhiều quốc gia Đông Á như Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc...
Tết Đoan Ngọ xuất phát từ điển tích trong dân gian. Theo đó, ngày trước khi nông dân đang ăn mừng vì một vụ mùa bội thu thì có đàn sâu bọ kéo đến phá nát mọi thứ. Khi đó, một ông lão trong làng đã hướng dẫn mỗi nhà lập bàn cúng gồm bánh tro, trái cây rồi ra trước nhà tập thể dục vào giờ Ngọ.
Người dân làm theo thì tình cờ sâu bọ cũng lần lượt chết hết. Câu chuyện được lưu truyền trong dân gian nên cứ đến ngày mùng 5/5 Âm lịch hàng năm, người nông dân lại cúng kiếng để diệt sâu bọ. Dần dần mở rộng ra đến các vùng thành thị cũng làm theo.
Tại Việt Nam, Tết Đoan Ngọ thường diễn ra vào giữa mùa hè, thời điểm thời tiết oi bức, sâu bọ sinh sôi mạnh. Do đó, người dân còn gọi ngày này là "ngày diệt sâu bọ" hay "ngày giết sâu bọ", với ý nghĩa xua đuổi các loại mầm bệnh và bảo vệ mùa màng.
3 khung giờ đẹp cúng Tết Đoan Ngọ 5/5 âm lịch năm nay
Tết Đoan Ngọ năm 2025 rơi vào thứ Bảy ngày 31/5/2025 Dương lịch. Theo chuyên gia phong thuỷ Phùng Phương, có 3 khung giờ đẹp để cúng Tết Đoan Ngọ năm nay gồm:
Giờ Mão (5h-7h)
Giờ Ngọ (11h – 13h)
Giờ Thân (15-17 giờ)
Đây là những khung giờ đẹp nhất để lên hương, tuy nhiên tuỳ thuộc vào điều kiện sinh hoạt của gia đình, bạn có thể chọn khung giờ phù hợp cúng Tết Đoan Ngọ, quan trọng là sự thành tâm.
3 việc cần làm trong ngày Tết Đoan Ngọ
Thực hiện nghi thức diệt sâu bọ
Theo quan niệm dân gian, trong cơ thể con người, đặc biệt là hệ tiêu hóa, luôn tồn tại những “loài sâu bọ” vô hình. Nếu không được tiêu diệt đúng thời điểm, chúng sẽ sinh sôi nảy nở và gây hại đến sức khỏe. Người xưa tin rằng những sinh vật này chỉ thực sự lộ diện vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, vì thế đây chính là thời khắc thích hợp nhất để “diệt sâu bọ”.
Một trong những cách thức truyền thống để xua đuổi sâu bọ là ăn các loại thực phẩm đặc biệt vào sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ, khi cơ thể còn chưa dùng gì. Tại miền Bắc, người dân thường thực hiện nghi lễ này ngay sau khi thức dậy, với rượu nếp, bánh gio và nhiều loại hoa quả chua ngọt theo mùa.
Với trẻ nhỏ, nghi thức thường được tiến hành ngay khi các em còn nằm trên giường: cha mẹ cho trẻ ăn hoa quả, trứng luộc và một chút cơm rượu trước khi rửa mặt, đánh răng. Đối với người lớn, sau khi súc miệng ba lần, họ ăn một quả trứng vịt luộc rồi mới rời khỏi giường để dùng thêm cơm rượu hoặc rượu nếp.
Thực hiện lễ cúng Tết Đoan Ngọ
Bên cạnh nghi thức ăn uống truyền thống, người Việt còn tổ chức lễ cúng gia tiên vào ngày này. Trên mâm lễ thường có đầy đủ hương hoa, vàng mã, nước, rượu nếp, cùng các loại trái cây mùa hè như mận, vải, chuối, hồng xiêm, dưa hấu… Nếu có điều kiện, mâm cúng còn được bổ sung bánh gio (bánh tro) và chè hạt sen để tăng thêm phần trang trọng, đầy đủ.
Tắm nước lá, xông hơi và gội đầu bằng thảo dược
Sau khi hoàn tất lễ nghi, người dân thường tắm rửa bằng nước lá đun sôi từ các loại cây cỏ tự nhiên như lá mùi, tía tô, kinh giới, sả, tre… Dân gian tin rằng việc tắm nước lá vào ngày này không chỉ giúp cơ thể sạch sẽ, thơm tho, mà còn xua đi tà khí, mang lại sự khoan khoái, tinh thần sảng khoái.
Ngoài ra, nhiều gia đình còn chuẩn bị nước lá để xông hoặc gội đầu – nhất là phụ nữ, với mong muốn mái tóc đen, khỏe và mượt mà. Việc xông lá hay gội đầu bằng bồ kết, lá bưởi, mùi già… cũng được xem là một phương pháp dân gian giúp thanh lọc cơ thể, giải cảm, tăng cường sức đề kháng giữa tiết trời oi ả của đầu hè.
Bài văn khấn tết Đoan Ngọ theo sách Văn khấn toàn tập
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần).
Con lạy chín phương Trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ).
Tín chủ chúng con là...
Ngụ tại...
Hôm nay là ngày Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa, trà, quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành Hoàng, chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ... cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an, bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an, thịnh vượng.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần).
* Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.