Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết diệt sâu bọ, là một dịp lễ quan trọng trong văn hóa truyền thống của người Việt. Năm 2025, Tết Đoan Ngọ rơi vào thứ Bảy, ngày 5 tháng 5 âm lịch, tức ngày 31 tháng 5 dương lịch.
Theo quan niệm dân gian, vào ngày này, người dân thường tổ chức lễ cúng với mục đích tiêu diệt sâu bọ gây hại cho cây trồng, cầu mong mùa màng tươi tốt, bội thu nhưng cúng thế nào cho đúng, cho đủ thì không phải ai cũng biết.
5 điều cần lưu ý khi cúng Tết Đoan Ngọ
Chọn thời điểm cúng
Một trong những lưu ý đầu tiên các gia đình cần lưu ý đó chính là thời điểm cúng Tết Đoan Ngọ. Năm nay, có 3 khung giờ đẹp nhất để lên hương gồm: Giờ Mão (5h-7h); Giờ Ngọ (11h – 13h); Giờ Thân (15-17 giờ).
Đây là những khung giờ đẹp nhất để lên hương, tuy nhiên tuỳ thuộc vào điều kiện sinh hoạt của gia đình, bạn có thể chọn khung giờ phù hợp cúng Tết Đoan Ngọ, quan trọng là sự thành tâm.
Cúng Tết Đoan Ngọ trong nhà hay ngoài sân?
Xưa kia, nhiều nơi ở Việt Nam cúng Tết Đoan Ngọ cả ở trong nhà và ngoài sân. Cúng ngoài trời có ý nghĩa cảm tạ trời đất, thần phật phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình bình an, may mắn, vạn sự như ý. Còn cúng ở trong nhà nhằm cảm ơn tổ tiên che chở cho con cháu khỏe mạnh, tốt lành.
Theo các chuyên gia phong thuỷ, cúng mùng 5 tháng 5 có thể được thực hiện cả trong nhà hoặc ngoài sân, tùy vào phong tục và không gian của mỗi gia đình. Nhưng bàn thờ gia tiên vẫn là nơi linh thiêng nhất để gia chủ gửi gắm lòng thành. Nếu thuận tiện, cúng thêm ngoài sân để trọn nghi lễ càng thêm ý nghĩa.
Chuẩn bị mâm cúng
Thực tế, lễ cúng và các lễ vật trong Tết Đoan Ngọ không cần quá cầu kỳ. Thực phẩm cúng lễ phải sạch, tươi, ưu tiên đặc sản gần gũi với quê hương hoặc gia đình có sẵn. Mâm cúng thường bao gồm một số món truyền thống như:
- Hương, hoa, vàng mã, nước.
- Rượu nếp
- Xôi, chè, bánh gio
- Các loại hoa quả gồm các loại quả mùa hè như mận, hồng xiêm, dưa hấu, vải, chuối...Tuy nhiên mận và vải là hai loại quả không thể thiếu trong mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ.
Tuyệt đối không ăn hoặc chia lộc khi nghi lễ chưa hoàn tất
Việc dùng lễ vật trước khi cúng xong bị xem là thiếu tôn kính với tổ tiên và các bậc thần linh, làm mất đi ý nghĩa trang nghiêm của buổi lễ. Tốt nhất, hãy chờ đến khi hương tàn, lễ cúng kết thúc trọn vẹn rồi mới tiến hành thụ lộc và chia sẻ lễ vật cho các thành viên trong gia đình. Điều này không chỉ thể hiện sự kính trọng mà còn giữ được nét đẹp trong phong tục truyền thống.
Ngoài ra, mâm lễ không nên đặt quá thấp, tránh đặt mâm lễ ở nơi ẩm thấp hoặc thiếu sạch sẽ như gần nhà vệ sinh, hố ga,...
Sau khi cúng xong, cần hóa vàng và hạ lễ theo đúng nghi thức, tránh làm qua loa hoặc bỏ sót các bước quan trọng.
Ăn mặc chỉn chu, trang nghiêm
Cũng như các dịp lễ truyền thống khác, khi thực hiện lễ cúng Tết Đoan Ngọ, mọi người nên ăn mặc gọn gàng, kín đáo và lịch sự. Trong quá trình làm lễ, cần giữ thái độ nghiêm túc, tránh nói cười lớn tiếng hay gây đổ vỡ để không làm mất đi sự trang nghiêm.
Quan trọng hơn hết là sự thành tâm. Lễ cúng thể hiện lòng thành kính, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cây trái trĩu quả và cuộc sống gia đình bình an, ấm no.
Cách trừ sâu bọ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Theo phong tục người miền Bắc, vào sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ, ngay khi vừa thức dậy, mọi người sẽ thực hiện nghi lễ “giết sâu bọ” bằng cách ăn một số món đặc trưng như rượu nếp, bánh tro và các loại hoa quả. Việc này được tin là giúp tiêu diệt các loại ký sinh trong cơ thể sau một đêm dài.
Ở miền Trung và miền Nam, người dân cũng giữ phong tục tương tự nhưng thường dùng bánh ú lá tre hoặc bánh tro – được làm từ gạo nếp, đậu xanh cùng một số nguyên liệu khác – để cúng và “giết sâu bọ”.
Đối với trẻ nhỏ, ngay khi vừa tỉnh dậy, lúc còn nằm trên giường, người lớn sẽ cho trẻ ăn một ít hoa quả, rượu nếp, trứng luộc. Sau đó dùng hồng hoàng (một loại bột đỏ truyền thống) bôi lên thóp đầu, ngực và rốn với ý nghĩa xua đuổi sâu bọ và bảo vệ sức khỏe. Sau nghi thức này, trẻ mới được rửa mặt mũi, chân tay và đánh răng.
Còn với người lớn, khi vừa tỉnh dậy, chưa đặt chân xuống đất, cần súc miệng ba lần để “làm sạch sâu bọ”. Sau đó ăn một quả trứng vịt luộc, rồi bước xuống giường, uống một chút rượu nếp hoặc ăn một bát cơm rượu để “làm sâu bọ say”, tiếp theo là ăn trái cây để “giết sâu bọ” hoàn toàn.
*Thông tin trong bài mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.