Từng chỉ là loài rau mọc dại ở ven mương, bờ ao, rau diếp cá nay đã trở thành một trong những loại cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người nông dân Việt Nam.
Diếp cá (còn gọi là dấp cá, lá giấp, ngư tinh thảo…) vốn là cây ưa ẩm, dễ mọc ở nơi đất trũng, ẩm ướt như bờ ruộng, bờ mương. Trước đây, ít ai để ý đến loài rau có mùi tanh đặc trưng này, nhưng giờ đây diếp cá lại được ưa chuộng trong đời sống hiện đại nhờ những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Từ một loại rau dân dã, diếp cá đã trở thành đặc sản có mặt trong siêu thị, quán ăn, thậm chí được dùng để chế biến dược phẩm, mỹ phẩm thiên nhiên.
Diếp cá có mùi vị khá đặc trưng, hơi tanh nhẹ, vị the mát, khi ăn sống sẽ cảm nhận rõ độ giòn và mùi thơm nhẹ thoảng sau vị cay. Rau thường được ăn kèm với các món như cá kho, thịt luộc, bún thịt nướng, hoặc ép lấy nước uống giải nhiệt, thanh lọc cơ thể. Ngoài ra, người ta còn dùng diếp cá nấu cháo giải cảm, làm gỏi trộn...
Vốn là cây mọc dại, diếp cá giờ đây trở thành cây trồng mang lại nguồn thu nhập cho nhiều hộ dân
Cây rất dễ trồng, thích hợp ở vùng đất ẩm, thoát nước tốt. Sau khoảng 1,5–2 tháng trồng, nông dân có thể thu hoạch và rau sẽ tiếp tục mọc lại từ gốc mà không cần gieo lại. Mỗi năm có thể thu hoạch 4–5 lứa, chi phí đầu tư thấp nhưng lợi nhuận cao, phù hợp với các hộ nông dân nhỏ lẻ lẫn mô hình canh tác quy mô vừa. Nhờ nắm bắt nhu cầu ngày càng lớn của thị trường, nhiều hộ gia đình đã mạnh dạn chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng rau diếp cá, gặt hái được thành công ngoài mong đợi.
Chỉ với 2 sào đất ruộng trũng, ông Nguyễn Văn Khoa (huyện An Lão, tỉnh Bình Định) đã xây dựng thành công mô hình trồng rau diếp cá mang lại thu nhập ổn định cho gia đình. Nhận thấy nhu cầu tiêu thụ loại rau này ngày càng cao, lại phù hợp với đặc tính đất ẩm, thấp trũng ở địa phương, đầu năm 2023 ông đã mạnh dạn cải tạo đất để chuyển sang trồng diếp cá thay cho các loại cây trồng kém hiệu quả như lúa và bắp.
Sau khoảng hai tháng chăm sóc, vườn rau của ông Khoa phát triển xanh tốt, cho năng suất cao và có thể thu hoạch liên tục theo kiểu luân phiên. Trung bình mỗi ngày, ông bán ra khoảng 100 bó rau cho thương lái với giá 2.000 đồng/bó, thu về khoảng 200.000 đồng/ngày. Theo ông, diếp cá là loại rau dễ trồng, không cần tái đầu tư hạt giống, ít dùng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Vào mùa nắng, chỉ cần tưới nước hai lần mỗi ngày; còn mùa mưa thì không cần tưới, cây vẫn lớn nhanh, sinh trưởng tốt.
Cây diếp cá dễ trồng, chỉ khoảng 30-45 ngày là có thể thu hoạch để bán ra thị trường
Để bảo vệ rau khỏi sâu bệnh, ông Khoa tự thiết kế giàn che đơn giản bằng cọc tre và lá dừa, vừa tiết kiệm chi phí, vừa giữ được độ ẩm phù hợp. Một ưu điểm khác của loại rau này là có thể khai thác trong vòng 10 năm trước khi trồng lại, nhờ khả năng tái sinh mạnh từ gốc. Nhờ hiệu quả vượt trội đó, ông đánh giá rau diếp cá “ăn đứt” cây lúa, cây bắp về mặt kinh tế.
Trước những kết quả khả quan từ mô hình hiện tại, ông Khoa đang có kế hoạch mở rộng diện tích canh tác, đầu tư độc canh rau diếp cá để nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống gia đình. Đây cũng là mô hình đang được Hội Nông dân địa phương khuyến khích nhân rộng trong vùng.
Nhờ mô hình trồng diếp cá, một số hộ nông dân có cơ hội đổi đời, kiếm hàng trăm triệu mỗi năm
Ở ấp Thuận Phú B, xã Thuận An, thị xã Bình Minh (tỉnh Vĩnh Long), anh Nguyễn Văn Hà (thường gọi là anh Ba Dội) là một trong những người đầu tiên trong vùng mạnh dạn chuyển sang trồng rau diếp cá trên đất trũng. Từ chỉ 1 công đất cha mẹ cho khi mới lập gia đình, anh bắt đầu cải tạo ruộng sình lầy để trồng rau – điều mà nhiều người lúc đó cho là kỳ lạ và khó thành công.
Ban đầu, anh trồng trên liếp cao nhưng nhận ra rau ở phần đất bùn thấp lại phát triển mạnh hơn. Anh quyết định phá liếp, trồng trực tiếp trong bùn, nhờ đó rau xanh tốt mà ít tốn công chăm sóc. Sau gần 3 tháng, 3 công rau diếp cá cho sản lượng gần 10 tấn, mỗi 100kg có thể đổi được 1 chỉ vàng – con số đáng mơ ước thời điểm đó.
Rau diếp cá được anh trồng theo kiểu “gieo một lần, thu nhiều năm”, chỉ cần chăm tưới và giữ đất ẩm. Hằng ngày, anh thu hoạch giáp vòng và bán đều đặn cho thương lái, tạo ra nguồn thu ổn định, giúp anh thoát nghèo, nuôi con cái ăn học và dần dựng nên cơ ngơi vững chắc từ chính ruộng bùn.
Đến nay, dù đã có điều kiện kinh tế khá giả, anh Ba Dội vẫn gắn bó với vườn rau giữa cánh đồng. Mô hình của anh trở thành tấm gương điển hình cho nhiều hộ dân địa phương học hỏi. “Tôi có cuộc sống hôm nay cũng nhờ rau diếp cá. Vì vậy, tôi vẫn tiếp tục trồng rau, không bỏ nghề, làm tới khi nào không làm nổi nữa mới thôi”, anh Ba Dội chia sẻ.
Nhiều nghiên cứu y học hiện đại xác nhận rau diếp cá có tác dụng kháng khuẩn, tăng cường miễn dịch, làm đẹp da, hỗ trợ tiêu hóa, giảm viêm đường hô hấp và rất giàu chất chống oxy hóa. Các sản phẩm như nước ép diếp cá, viên uống chiết xuất diếp cá, mặt nạ dưỡng da từ rau này đang được thị trường đón nhận nồng nhiệt.
Vì thế, không quá bất ngờ khi mô hình trồng rau diếp cá đang được khuyến khích nhân rộng ở nhiều địa phương. Đây không chỉ là hướng đi cho các hộ nông dân nhỏ lẻ mà còn là tiềm năng phát triển vùng nguyên liệu cho các ngành chế biến thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm tự nhiên trong tương lai.
Với chi phí đầu tư thấp, thời gian thu hoạch nhanh, khả năng tái sinh tốt và nhu cầu thị trường lớn, nghề trồng rau diếp cá đang trở thành “lối thoát” bền vững cho hàng nghìn hộ nông dân.
