Ở các miền quê, hình ảnh cây dưa chuột leo giàn, bò men theo bờ rào tre, bờ tường cũ kỹ đã trở nên quá đỗi quen thuộc. Loại quả tưởng chừng dân dã, rẻ tiền ấy nay lại được nhiều người thành phố săn lùng, thành đặc sản sạch nhờ vị tươi ngon, thanh mát và giá trị dinh dưỡng cao.
Dưa chuột còn gọi là dưa leo, thuộc họ bầu bí (Cucurbitaceae), có nguồn gốc từ Ấn Độ và được trồng phổ biến tại nhiều nước nhiệt đới. Ở Việt Nam, dưa chuột được trồng khắp cả nước, đặc biệt phổ biến ở các tỉnh trung du và đồng bằng Bắc Bộ.
Cây thuộc loại thân thảo, dây leo bằng tua cuốn, phát triển nhanh, dễ thích nghi với nhiều điều kiện khí hậu. Lá có lông mềm, hoa vàng, quả dài hình trụ, vỏ xanh nhạt hoặc xanh đậm có vân sọc hoặc chấm trắng.
Dưa chuột là loại cây ngắn ngày, chỉ sau khoảng 30 - 45 ngày gieo trồng là có thể thu hoạch. Một vụ trồng dưa chuột thường kéo dài khoảng 2 tháng, cây cho thu trái liên tục trong 2–3 tuần. Với đặc tính sinh trưởng mạnh, dưa chuột có thể được trồng bằng giàn tre hoặc cho leo tự nhiên ven hàng rào, bờ ao.
Dưa chuột có vị thanh mát, giòn, nhiều nước và mùi thơm nhẹ, giải nhiệt. Dưa chuột còn là nguyên liệu để làm đẹp da, hỗ trợ giảm cân và giải độc cho cơ thể. Từ dưa chuột có thể ăn sống, trộn gỏi, xào, kho, ngâm chua...
Ở chợ hay siêu thị, dưa chuột được bán với giá từ 10.000 – 25.000 đồng/kg. Nếu được trồng trong nhà kính, giá có thể tăng cao hơn vì đảm bảo dưa sạch, ngon ngọt. Ngoài bán quả tươi, dưa chuột còn được chế biến thành các sản phẩm như nước ép, mỹ phẩm làm đẹp, hoặc đóng gói hút chân không phục vụ các chuỗi nhà hàng, khách sạn cao cấp.
Các tác dụng của quả dưa chuột đối với sức khoẻ:
Tốt cho xương
Dưa chuột là nguồn cung cấp vitamin K và canxi – hai dưỡng chất quan trọng giúp duy trì sức khỏe xương. Một chén dưa chuột sống (khoảng 142g) cung cấp 10,2 mcg vitamin K, hỗ trợ quá trình đông máu và tăng cường hấp thụ canxi. Ngoài ra, nó cũng chứa 19,9 mg canxi. Khi kết hợp, vitamin K và canxi có thể góp phần giúp xương chắc khỏe hơn.
Ngăn ngừa ung thư
Dưa chuột chứa cucurbitacin – hợp chất có vị đắng thuộc họ bầu bí – được cho là có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Đồng thời, mỗi cốc dưa chuột thái nhỏ (khoảng 133g) cũng cung cấp khoảng 1g chất xơ, hỗ trợ giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Tốt cho tim mạch
Nhờ chứa chất xơ, kali (193mg mỗi chén) và magiê (17mg), dưa chuột có thể giúp cân bằng huyết áp, ổn định cholesterol và phòng ngừa bệnh tim mạch. Việc giảm lượng natri và bổ sung kali từ thực phẩm như dưa chuột đặc biệt hữu ích trong việc ngăn ngừa tăng huyết áp và xơ vữa động mạch.
Hỗ trợ kiểm soát tiểu đường
Một số hợp chất trong dưa chuột có thể giúp điều hòa đường huyết, hỗ trợ sản sinh insulin và chuyển hóa glycogen trong gan. Nghiên cứu trên chuột cho thấy vỏ dưa chuột có thể cải thiện các triệu chứng của bệnh tiểu đường, nhờ hàm lượng chất chống oxy hóa cao. Ngoài ra, chỉ số đường huyết thấp của dưa chuột khiến nó trở thành lựa chọn phù hợp cho người mắc tiểu đường loại 2.
Chống viêm
Dưa chuột có khả năng kháng viêm tự nhiên, giúp hạn chế nguy cơ phát triển các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường và ung thư.
Làm đẹp da
Dưa chuột từ lâu đã được dùng để làm dịu da. Việc đắp lát dưa chuột lên mặt có thể giúp giảm sưng, làm mát, làm dịu vùng da bị kích ứng hay cháy nắng. Đặc biệt, khi đặt lên mắt, nó có thể giúp giảm bọng mắt hiệu quả.