Mới đây, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) ra công văn số 2000/QLD-MP đình chỉ lưu hành, thu hồi toàn quốc lô sản phẩm Dầu gội đầu Newgi.C - hộp 1 chai 100ml, số tiếp nhận Phiếu công bố 180/20/CBMP CT, số lô 010324, NSX 030324, HSD 030327. Sản phẩm do Công ty Cổ phần Dược phẩm Phương Nam (địa chỉ cũ: 300C Nguyễn Thông, phường An Thới, quận Bình Thủy, thành phố Cần Thơ) chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường và sản xuất. Lý do thu hồi do sản phẩm không được phân loại là sản phẩm mỹ phẩm.

Theo Phiếu công bố, công ty kê khai công thức sản phẩm có chứa “Permethrin 0,02%”. Thực chất, Permethrin, số CAS 52645-53-1 (Tên hóa học: (±)-3-phenoxybenzyl 3-(2,2 dichlorovinyl)-2,2-dimethylcyclopropanecarboxylate) được sử dụng với vai trò là thuốc diệt côn trùng, thuộc họ thuốc Pyrethroid nằm trong danh sách các thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), xếp vào nhóm thuốc diệt côn trùng (Mã ATC: P03AC04).

Có thể gây kích ứng, viêm da

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết, chuyên gia da liễu phân tích, Permethrin là một hoạt chất tổng hợp thuộc nhóm Pyrethroid, thường được dùng làm thuốc diệt côn trùng như muỗi, rận, chấy nhưng phải sử dụng theo chỉ định và liều lượng chặt chẽ trong dược phẩm. Việc đưa hoạt chất này vào dầu gội vốn được phân loại là mỹ phẩm, không phải thuốc là cực kỳ nguy hiểm vì không được kiểm soát liều lượng, cách dùng và không có chỉ định y tế rõ ràng.

Theo bác sĩ Tuyết, trong y học, Permethrin có thể được sử dụng để điều trị bệnh chấy rận, nhưng chỉ trong các chế phẩm thuốc được Bộ Y tế cấp phép, có hướng dẫn cụ thể, thời gian lưu lại da đầu được kiểm soát nghiêm ngặt. Trong khi đó, sản phẩm Newgi.C lại được đóng gói, bán tự do trên thị trường với nhãn mác mỹ phẩm, nghĩa là người dùng có thể dùng hàng ngày, dùng cho trẻ nhỏ hoặc không biết cách ngừng sử dụng đúng lúc.

"Permethrin dù ở nồng độ thấp, nếu tiếp xúc lâu dài qua da đầu hoặc niêm mạc nhất là ở trẻ em hoặc người có làn da nhạy cảm có thể gây kích ứng, viêm da tiếp xúc, nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, thậm chí gây cảm giác nóng rát hoặc bỏng nhẹ. Nguy hiểm hơn, nếu không gội kỹ, chất này có thể thấm qua da, tích tụ lâu dài trong cơ thể và ảnh hưởng thần kinh đặc biệt ở trẻ nhỏ, người đang mang thai hoặc có bệnh lý mãn tính”, BS Tuyết nhấn mạnh.

Bác sĩ Tuyết cho biết thêm, Permethrin là một hoạt chất thuộc nhóm Pyrethroid, có tính độc thần kinh (neurotoxic) mạnh đối với côn trùng, hoạt động bằng cách làm tê liệt hệ thần kinh khiến chúng tử vong.

Khi sử dụng trên người, đặc biệt là dùng sai cách, dùng lâu dài hoặc ở nồng độ không được kiểm soát, Permethrin cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Mặc dù được xếp vào nhóm độc tính thấp đối với người nếu dùng đúng liều, nhưng chất này vẫn có khả năng gây rối loạn thần kinh nhẹ như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, cảm giác mệt mỏi kéo dài, mất ngủ, khó tập trung hoặc thay đổi tâm trạng.

Ở những người có cơ địa nhạy cảm như trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh nền, các triệu chứng có thể nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, Permethrin còn có thể gây kích ứng da, cảm giác nóng rát, châm chích hoặc ngứa ngáy. Nếu tiếp xúc qua hơi hoặc bọt khí, có thể gây kích ứng mắt và đường hô hấp.

Về mặt cơ chế, Permethrin ảnh hưởng đến chức năng của các kênh natri trong tế bào thần kinh, một yếu tố quan trọng trong việc dẫn truyền tín hiệu thần kinh. Do đó, nếu tích lũy qua da đầu, nó có thể âm thầm tác động đến hệ thần kinh trung ương của người dùng trong thời gian dài mà không được nhận biết kịp thời.

Theo phiếu công bố sản phẩm, chính Công ty Cổ phần Dược phẩm Phương Nam đã kê khai Permethrin 0,02% trong thành phần. Điều này cho thấy sự cố không phải là vô tình mà là có chủ đích sử dụng hóa chất vốn không được phép dùng trong mỹ phẩm.

Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết cho rằng: “Đây là lỗi nghiêm trọng từ phía nhà sản xuất khi đưa một chất chỉ được phép dùng trong thuốc vào một sản phẩm mỹ phẩm, đồng thời phân phối rộng rãi trên thị trường. Dù có hình ảnh con chấy để minh họa công dụng, nhưng không thể biện minh cho việc bán một sản phẩm chứa thuốc diệt côn trùng mà không có hướng dẫn y tế, không có cảnh báo rõ ràng”.

Bác sĩ Tuyết khuyên người tiêu dùng cần đặc biệt cẩn trọng với vụ việc liên quan đến dầu gội đầu Newgi.C. Nếu đang sử dụng sản phẩm này, hãy ngừng ngay lập tức, dù chưa thấy biểu hiện bất thường.

Với những ai đã từng dùng, hãy chủ động theo dõi kỹ các dấu hiệu trên da đầu và toàn cơ thể như ngứa ngáy, nổi mẩn, rụng tóc, hoặc cảm giác kích ứng, nóng rát bất thường. Nếu xuất hiện các biểu hiện này, nên đến ngay các cơ sở y tế hoặc phòng khám da liễu để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Ngoài ra, nếu phát hiện sản phẩm dầu gội Newgi.C vẫn bày bán trên thị trường hoặc trong các hiệu thuốc, cửa hàng mỹ phẩm, hãy thông báo ngay cho cơ quan y tế địa phương để kịp thời xử lý, ngăn chặn việc sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Đây không chỉ là hành động bảo vệ bản thân mà còn là trách nhiệm cộng đồng trong việc giữ gìn an toàn sức khỏe chung.

Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết nhấn mạnh. “Chúng ta không nên chấp nhận việc một loại thuốc diệt côn trùng lại có thể trà trộn vào sản phẩm chăm sóc cá nhân. Đây không chỉ là lỗi chuyên môn, mà còn là vấn đề đạo đức và an toàn cộng đồng”, bác sĩ Tuyết nêu quan điểm.

Cần xử nghiêm

Dưới góc nhìn pháp lý, trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/ Báo Tri thức và Cuộc sống, luật sư Nguyễn Minh Trí, đoàn luật sư Hà Nội cho rằng, đây không chỉ là một sai sót đơn lẻ trong quy trình công bố sản phẩm, mà là hành vi có thể xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng nghiêm trọng, thậm chí có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự nếu gây hậu quả đáng kể đến sức khỏe cộng đồng.

Theo công văn số 2000/QLD-MP của Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), Dầu gội đầu Newgi.C mang số tiếp nhận phiếu công bố 180/20/CBMP-CT được Sở Y tế TP Cần Thơ cấp từ năm 2020. Trong thành phần được công bố có chứa Permethrin 0,02% – một hoạt chất thường dùng trong thuốc điều trị chấy, rận hoặc thuốc trừ sâu.

Luật sư Nguyễn Minh Trí phân tích: “Theo Thông tư số 06/2011/TT-BYT về quản lý mỹ phẩm và Hiệp định Hòa hợp mỹ phẩm ASEAN, một sản phẩm được coi là mỹ phẩm phải không chứa các hoạt chất có tác dụng điều trị hoặc diệt côn trùng. Do đó, việc đưa Permethrin, chất nằm trong danh mục thuốc diệt côn trùng vào thành phần mà vẫn đăng ký mỹ phẩm là hành vi sai bản chất sản phẩm”.

Không chỉ sai phạm về pháp lý trong việc phân loại, việc ghi nhãn sản phẩm cũng khiến người tiêu dùng hiểu nhầm. Trên bao bì sản phẩm có hình ảnh “con chí” (chấy) kèm dòng chữ “hỗ trợ làm sạch chí” càng thể hiện rõ ý đồ tiếp thị với công dụng điều trị, điều không được phép đối với một sản phẩm mỹ phẩm thông thường.

“Việc sử dụng hoạt chất điều trị như Permethrin trong sản phẩm không được phân loại là thuốc có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP. Mức phạt có thể lên tới 100 triệu đồng, đồng thời buộc phải thu hồi và tiêu hủy toàn bộ sản phẩm vi phạm”.

Tuy nhiên, luật sư cũng cảnh báo: “Nếu có người sử dụng sản phẩm bị ảnh hưởng nghiêm trọng về sức khỏe, hoặc doanh nghiệp biết rõ Permethrin là chất không được phép sử dụng trong mỹ phẩm nhưng vẫn đưa ra thị trường, thì có thể bị xử lý theo Điều 193 hoặc Điều 194 Bộ luật Hình sự 2015 về hành vi ‘sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm’”.

Đặc biệt, việc công bố sản phẩm từ năm 2020 đến nay đã kéo dài hơn 4 năm. Câu hỏi đặt ra là: Bao nhiêu sản phẩm đã được lưu hành trong suốt thời gian đó? Có bao nhiêu người tiêu dùng đã sử dụng và gặp rủi ro tiềm ẩn về sức khỏe?

Điểm đáng lưu ý, vụ việc không được phát hiện tại nơi sản xuất (Cần Thơ) hay qua giám sát hậu kiểm của Sở Y tế địa phương mà do Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm - Sở Y tế tỉnh Yên Bái phát hiện qua lấy mẫu kiểm tra tại Quầy thuốc Cầm Thị Huyền (địa chỉ cũ: Thôn Cầu Khai, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái).

Điều này cho thấy, công tác hậu kiểm sau công bố sản phẩm hiện còn nhiều bất cập và thiếu đồng bộ. Khi một sản phẩm đã được cấp số công bố, nhiều cơ quan quản lý thường lơi lỏng giám sát, để mặc cho doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm. Điều này tạo kẽ hở lớn cho những hành vi vi phạm cố ý.

Luật sư Nguyễn Minh Trí kiến nghị, cần có một hệ thống kiểm tra định kỳ đối với các sản phẩm đã được công bố, đặc biệt mỹ phẩm và thực phẩm chức năng là hai lĩnh vực dễ bị lách luật bằng cách công bố sai công dụng.

Luật sư Trí khẳng định, trong những trường hợp như vụ Newgi.C, việc chỉ xử phạt hành chính là chưa đủ sức răn đe. Phải công khai rõ ràng danh tính sản phẩm, doanh nghiệp và lý do thu hồi để người tiêu dùng nắm được thông tin kịp thời.

Nhiều trường hợp người tiêu dùng vẫn sử dụng vì không biết sản phẩm đã bị thu hồi hoặc sản phẩm vẫn âm thầm trôi nổi trên thị trường. Phải có hệ thống cảnh báo khẩn cấp về sản phẩm vi phạm như danh sách đen trên website Bộ Y tế, thông báo qua báo đài, mạng xã hội, hoặc các ứng dụng y tế.

Đồng thời, doanh nghiệp phải có trách nhiệm thực hiện thu hồi triệt để, thông báo cho hệ thống phân phối, nhà thuốc, đại lý, không được tiếp tục để sản phẩm đến tay người tiêu dùng, dù dưới bất kỳ hình thức nào.

Luật sư Nguyễn Minh Trí khuyến nghị, người tiêu dùng cũng nên giữ lại bao bì và hóa đơn sản phẩm nếu có, để làm cơ sở khiếu nại hoặc yêu cầu bồi thường nếu gặp tác dụng phụ.