Hải Phòng với bờ biển dài và rừng ngập mặn là nơi cá lác phát triển. Cá lác thuộc họ bống, nổi bật với lớp vảy nhỏ, da xám đen trơn bóng và đôi mắt lồi to lúc nào cũng mở tròn thao láo, có lẽ cũng vì thế mà dân gian gọi là "lác".
Người dân địa phương cho biết loài cá này thường sinh sống trong các hang sâu ở vùng bãi bùn ven cửa sông, nơi chúng có thói quen "khiêu vũ" bằng những điệu nhảy kỳ lạ giữa bùn lầy.
Cá lác là đặc sản nổi tiếng ở các xã, phường ven biển của huyện Thủy Nguyên và Hải An, tỉnh Hải Phòng
Cá lác là một trong những loài giỏi đào hang và cũng nhanh nhẹn bậc nhất trong việc lẩn trốn, khiến việc bắt được chúng trở thành cả một nghệ thuật. Ngày xưa, người ta thường dùng bẫy làm từ cật tre cắm ở miệng hang. Lác hễ ngúng nguẩy nhảy ra là dễ bị sập bẫy.
Ngoài ra, những người có kinh nghiệm còn có thể lần theo mạch nước để xác định đường hang, rồi dùng tay xắn bùn mà bắt. Hoặc người tinh mắt sẽ nhận ra dấu vết cá trốn nhờ mảng bùn vừa đùn lên còn ướt để tìm hang.
Hiện nay, người ta chủ yếu dùng câu để câu cá lác khi đến mùa. Khi thủy triều xuống các bãi sình lầy lộ ra, cá lác từ hang sâu dưới đất chui lên phơi nắng. Đây là thời điểm thích hợp để người dân buông câu.
Cá lác có thể làm thành nhiều món ăn hấp dẫn nhờ thịt thơm ngon, chắc ngọt
Quá trình câu cá, người đi câu phải lội bùn nhẹ nhàng, không tạo ra tiếng động; đôi mắt chăm chú quan sát tìm cá, một tay cầm cần, một tay cầm lưỡi câu chùm tự chế để sẵn sàng tung ra.
Về chế biến, cá lác phổ biến nhất là kho vùi hoặc nấu canh chua. Khi bắt được cá, người ta dùng tro hoặc xỉ bếp để tuốt sạch vảy và nhớt, sau đó mổ bụng moi ruột. Nếu đem kho, các lác thường xóc chung với chay khô, riềng giã, lá gừng, cà chua, ớt và gia vị, đun kỹ rồi vùi vào bếp trấu. Khi trấu cháy hết, nồi cá vừa sém cạnh là có thể thưởng thức, thơm lừng và đậm đà.
Cá lác bán với giá đắt đỏ nhưng không dễ để mua được
Tuy hình thù có phần xấu xí, nhưng cá lác lại có thịt thơm ngon, chắc, bổ dưỡng. Thêm vào đó, cá lác hiện khá hiếm nên không dễ mà mua được. Trên chợ mạng hoặc tại một số địa chỉ, khi đến mùa cá lác, chúng được rao bán với giá từ 250.000-350.000 đồng/kg tùy thời điểm.
"Trước đây cá lác có nhiều nhưng không mang lại giá trị kinh tế, thậm chí lúc nhiều quá ăn không hết còn cho lợn gà ăn. Nhưng hiện nay, đây là loài cá quý hiếm, được bán với giá cao, nhiều người tập trung đi săn về bán cho nhà hàng hay thương lái.
Cái khó nhất của nghề câu các lác là người câu phải tính toán thật nhanh khoảng cách từ bản thân đến con cá để vút lưỡi câu chính xác. Động tác tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi người câu phải thành thục, nếu không thì chẳng những không bắt được cá mà có nguy cơ bị lưỡi câu găm vào mặt. Hôm nào may mắn, tôi phải bắt được 2-3kg cá lác", anh Thành (ở huyện Hải An, Hải Phòng) chia sẻ.
