Khoai tây từ lâu đã trở thành một trong những loại củ phổ biến nhất trên thế giới, không chỉ vì dễ chế biến, dễ ăn mà còn bởi giá trị dinh dưỡng dồi dào. Ở Việt Nam, củ khoai tây có mặt từ bữa cơm gia đình cho tới các nhà hàng sang trọng, gắn bó mật thiết với ẩm thực nhiều vùng miền.
Củ khoai tây là phần rễ phình to chứa tinh bột của cây Solanum tuberosum, thuộc họ Cà (Solanaceae), họ hàng gần với cà chua và cà tím. Cây khoai tây có thân mềm, mọc thấp, lá kép màu xanh đậm. Khi ra hoa, cây có chùm hoa màu trắng hoặc tím nhạt. Củ mọc ngầm dưới đất, lớp vỏ ngoài mỏng có màu vàng nhạt, nâu, đỏ hoặc tím tùy giống, bên trong ruột chủ yếu là màu trắng hoặc vàng.
Khoai tây có vị bùi, ngọt nhẹ, mềm mịn khi nấu chín, rất dễ ăn và dễ kết hợp trong nhiều món ăn. Loại củ này chứa nhiều tinh bột, chất xơ, vitamin C, B6, kali, sắt và chất chống oxy hóa. Dù có hàm lượng carbohydrate cao, khoai tây không gây tăng cân nếu được chế biến hợp lý và ăn với liều lượng phù hợp.
Từ khoai tây, người ta có thể chế biến ra rất nhiều món ăn hấp dẫn, phù hợp với khẩu vị của cả trẻ em lẫn người lớn. Phổ biến nhất là khoai tây chiên – món ăn vặt được yêu thích trên toàn thế giới bởi lớp vỏ giòn rụm và vị bùi bùi đặc trưng. Khoai tây nghiền lại là món ăn kèm mềm mịn, thường xuất hiện trong các bữa ăn kiểu Âu. Ở Việt Nam, khoai tây thường được đem hầm với xương hoặc thịt, nấu canh, xào với thịt bò, hoặc nướng cùng phô mai để tăng hương vị.
Ngoài ra, người ta còn dùng khoai tây để làm bánh snack, miến khoai tây hay thậm chí là bột khoai để chế biến thực phẩm công nghiệp. Chính sự linh hoạt trong cách chế biến đã khiến khoai tây trở thành nguyên liệu không thể thiếu trong nhiều gian bếp.
Khoai tây là cây ngắn ngày, thời gian sinh trưởng chỉ khoảng 80–100 ngày. Cây ưa khí hậu mát mẻ, nhiệt độ lý tưởng từ 15–20°C. Ở Việt Nam, khoai tây thường được trồng vào vụ đông ở miền Bắc hoặc các vùng núi cao.
Giá khoai tây trên thị trường khá đa dạng, tùy thuộc vào mùa vụ, nguồn gốc và chất lượng sản phẩm. Khoai tây trồng trong nước thường có giá dao động từ 10.000 đến 18.000 đồng/kg. Trong đó, khoai tây Đà Lạt với củ tròn đều, ruột vàng, vị thơm ngon có giá nhỉnh hơn, khoảng từ 20.000 đến 35.000 đồng/kg.
Ngoài ra, khoai tây nhập khẩu từ Mỹ hoặc Úc cũng khá phổ biến ở các siêu thị và cửa hàng nông sản, với mức giá dao động từ 18.000 đến 40.000 đồng/kg tùy loại.
Những tác dụng của củ khoai tây với sức khỏe:
Tác dụng của khoai tây với sức khỏe của xương
Chất sắt, phốt pho, canxi, magiê và kẽm trong khoai tây đều giúp cơ thể xây dựng và duy trì cấu trúc và sức mạnh của xương. Sắt và kẽm đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất và trưởng thành của collagen.
Phốt pho và canxi đều quan trọng trong cấu trúc xương, nhưng điều cần thiết là phải cân bằng hai khoáng chất để quá trình khoáng hóa xương thích hợp. Quá nhiều phốt pho và quá ít canxi dẫn đến mất xương và góp phần gây loãng xương.
Tác dụng của khoai tây với huyết áp
Một lượng natri thấp là điều cần thiết để duy trì huyết áp khỏe mạnh, nhưng tăng lượng kali có thể cũng quan trọng không kém. Kali khuyến khích giãn mạch hoặc mở rộng mạch máu.
Theo Khảo sát Kiểm tra Sức khỏe và Dinh dưỡng Quốc gia (NHANES), ít hơn 2 phần trăm người Mỹ trưởng thành đáp ứng đủ 4.700 miligam kali mỗi ngày.
Kali, canxi và magiê đều có trong khoai tây. Những chất này đã được chứng minh là làm giảm huyết áp một cách tự nhiên.
Tác dụng của khoai tây với sức khỏe tim mạch
Hàm lượng chất xơ, kali, vitamin C và vitamin B6 trong khoai tây, cùng với việc thiếu cholesterol, tất cả đều hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
Khoai tây chứa một lượng chất xơ đáng kể. Chất xơ giúp giảm tổng lượng cholesterol trong máu, do đó làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
Nghiên cứu dựa trên NHANES đã liên kết việc tiêu thụ nhiều kali hơn và lượng natri thấp hơn với việc giảm nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân liên quan đến bệnh tim.
Tác dụng của khoai tây với phòng tránh ung thư
Khoai tây chứa folate. Folate đóng một vai trò trong quá trình tổng hợp và sửa chữa DNA, do đó nó ngăn ngừa nhiều loại tế bào ung thư hình thành do đột biến trong DNA.
Lượng chất xơ từ trái cây và rau quả như khoai tây có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Vitamin C và quercetin cũng có chức năng như chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào chống lại tác hại của các gốc tự do.
Tác dụng của khoai tây với tiêu hóa
Hàm lượng chất xơ trong khoai tây giúp ngăn ngừa táo bón và thúc đẩy sự đều đặn cho đường tiêu hóa khỏe mạnh.
Tác dụng của khoai tây với kiểm soát cân nặng
Chất xơ thường được công nhận là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát cân nặng và giảm cân. Chúng hoạt động như "tác nhân gây phình" trong hệ tiêu hóa. Chúng làm tăng cảm giác no và giảm cảm giác thèm ăn, vì vậy một người cảm thấy no lâu hơn và ít có khả năng tiêu thụ nhiều calo hơn.
Tuy nhiên, không dùng khoai tây chiên trong chế độ ăn khi bạn muốn giảm cân. Hãy ăn khoai tây luộc kết hợp với một thực đơn nhiều rau củ quả và chế độ tập luyện hợp lý để có được cân nặng như mong muốn.
Tác dụng của khoai tây với da
Collagen là chất đóng vai trò quan trọng trong hệ thống hỗ trợ của da. Vitamin C hoạt động như một chất chống oxy hóa giúp ngăn ngừa tổn thương do ánh nắng mặt trời, ô nhiễm và khói thuốc. Vitamin C cũng giúp collagen làm mờ nếp nhăn và cải thiện kết cấu da tổng thể. Tất cả chất dinh dưỡng này đều có trong khoai tây. Vì vậy bạn có thể sử dụng khoai tây làm mặt nạ để làm sáng da, mờ thâm hiệu quả.
Tác dụng của khoai tây trong tăng cường miễn dịch
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng vitamin C có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng và thời gian của cảm lạnh. Khoai tây là một nguồn cung cấp vitamin C dồi dào.