Quan sát của Báo Tri thức và Cuộc sống qua 3 kỳ báo đã phản ánh một bức tranh toàn cảnh về hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Một thành viên Dịch vụ Kỹ thuật và Thương mại Ngọc Minh. Các vấn đề nổi bật bao gồm: Tỷ lệ trúng thầu rất cao tại một nhóm chủ đầu tư cụ thể(PV Power Cà Mau và PV Power NT2), nhiều gói thầu chỉ có một nhà thầu tham gia và trúng với tỷ lệ tiết kiệm rất thấp.

Những hiện tượng này, khi được soi chiếu dưới các quy định pháp luật hiện hành và góc nhìn của các chuyên gia, đã cho thấy những vấn đề cần được quan tâm để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu, đặc biệt là tại các doanh nghiệp nhà nước.

Trao đổi với phóng viên, Luật sư Nguyễn Thị Hương, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, đã dành riêng Điều 16 để quy định về các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu. Các hành vi như thông thầu, gian lận, hay các hành vi không bảo đảm công bằng, minh bạch như nêu yêu cầu trong hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu đều bị nghiêm cấm. Việc một nhà thầu liên tục trúng thầu tại một chủ đầu tư, đặc biệt trong các gói thầu chỉ có một mình tham gia, là dấu hiệu cần được các cơ quan giám sát, thanh tra làm rõ để đảm bảo không có sự vi phạm các quy định này".

Luật sư Hương cũng nhấn mạnh rằng, mục tiêu của đấu thầu là cạnh tranh để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế. Khi tính cạnh tranh bị triệt tiêu, mục tiêu này khó có thể đạt được. Trách nhiệm của bên mời thầu và chủ đầu tư trong việc xây dựng hồ sơ mời thầu một cách khách quan, tạo điều kiện cho nhiều nhà thầu tham gia là rất quan trọng.

Dưới góc độ chuyên môn, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích: "Trong thực tiễn, có những 'dấu hiệu đỏ' mà các cơ quan quản lý cần chú ý. Thứ nhất là tỷ lệ tiết kiệm quá thấp, đặc biệt là dưới 1%. Điều này cho thấy giá gói thầu và giá dự thầu gần như trùng khớp, tính cạnh tranh về giá không có. Thứ hai là hiện tượng một nhà thầu trúng nhiều gói thầu tại cùng một chủ đầu tư trong thời gian ngắn, tạo ra mối quan hệ 'sân trước, sân sau'. Thứ ba là việc chỉ có một nhà thầu tham gia, lặp đi lặp lại nhiều lần. Đây có thể là hệ quả của việc hồ sơ mời thầu đưa ra các tiêu chí quá đặc thù, chỉ một doanh nghiệp có thể đáp ứng".

Chuyên gia Giang cho rằng, để khắc phục tình trạng này, cần phát huy vai trò giám sát được quy định tại Điều 86, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15. "Hoạt động giám sát của người có thẩm quyền, của cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu, và đặc biệt là giám sát của cộng đồng cần được tăng cường. Thông tin về quá trình lựa chọn nhà thầu, kết quả thực hiện hợp đồng phải được công khai, minh bạch trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia theo quy định tại Thông tư 79/2025/TT-BTC để mọi người dân và doanh nghiệp đều có thể tiếp cận và giám sát", ông Giang nhấn mạnh.

Hoạt động đấu thầu, nhất là tại các dự án, doanh nghiệp sử dụng vốn nhà nước, luôn đòi hỏi sự minh bạch và hiệu quả cao nhất. Những quy định trong Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã tạo ra một hành lang pháp lý đầy đủ. Vấn đề cốt lõi nằm ở khâu thực thi, ở trách nhiệm giải trình của từng chủ đầu tư, bên mời thầu. Câu chuyện của Công ty Ngọc Minh là một trường hợp điển hình, cho thấy sự cần thiết của việc tăng cường giám sát và hậu kiểm để đảm bảo mỗi đồng vốn đầu tư đều được sử dụng một cách hiệu quả và cạnh tranh nhất.