Theo tài liệu thu thập của PV Báo Tri thức và Cuộc sống, một trong những yếu tố quan trọng giúp Công ty TNHH Tú Tài duy trì tỷ lệ trúng thầu cao tại các bên mời thầu "ruột" là việc các đối thủ cạnh tranh thường xuyên không vượt qua được các yêu cầu của hồ sơ mời thầu (E-HSMT). Điều này dẫn đến tình trạng Công ty TNHH Tú Tài là nhà thầu duy nhất vượt qua vòng kỹ thuật và bước vào vòng đánh giá tài chính.

Mổ xẻ gói thầu điển hình: Đối thủ bị loại vì nhân sự và thiết bị

Một ví dụ điển hình cho kịch bản này là gói thầu"Xây dựng" thuộc dự án Nâng cấp các tuyến đường trên địa bàn thị trấn Phước Bửu. Gói thầu này do Công ty TNHH Thương mại Đầu tư và Phát triển Xây dựng Thiện Phúc (Công ty Thiện Phúc) mời thầu, được mở thầu ngày 19/6/2025.

Gói thầu thu hút sự tham gia của 3 nhà thầu, bao gồm: Công ty TNHH Tú Tài, Công ty TNHH Xây dựng Thương mại Đầu tư Thiên Khôi (Công ty Thiên Khôi), và Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Xây dựng Phương Châu (Công ty Phương Châu).

Theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 119/BC-TP ngày 27/6/2025 do Công ty Thiện Phúc lập, quá trình đánh giá đã diễn ra với kết quả bất ngờ tại bước đánh giá về năng lực và kinh nghiệm. Cả hai đối thủ của Công ty TNHH Tú Tài đều bị đánh giá là "Không đạt".

Cụ thể, Công ty Phương Châu bị loại với lý do không cung cấp đủ tài liệu chứng minh khả năng huy động thiết bị thi công chủ chốt theo yêu cầu của E-HSMT. Báo cáo nêu rõ hồ sơ của Phương Châu thiếu các giấy tờ chứng minh sở hữu hoặc hợp đồng thuê nguyên tắc đối với các thiết bị quan trọng như máy đào, máy lu bánh hơi, máy lu bánh thép...

Trong khi đó, Công ty Thiên Khôi bị loại do đề xuất các nhân sự chủ chốt (bao gồm cán bộ kỹ thuật thi công, cán bộ an toàn lao động) không đáp ứng đủ số năm kinh nghiệm theo yêu cầu của E-HSMT.

Kết quả là, chỉ có duy nhất Công ty TNHH Tú Tài được đánh giá "Đạt" ở vòng năng lực và kinh nghiệm. Theo quy định, Công ty TNHH Tú Tài nghiễm nhiên là nhà thầu duy nhất được tiếp tục xem xét ở vòng đánh giá kỹ thuật và sau đó được đề nghị trúng thầu mà không cần phải cạnh tranh về giá với bất kỳ đối thủ nào.

Gói thầu này, Công ty TNHH Tú Tài trúng với giá 5.465.432.005 đồng. Mặc dù nhà thầu có thư giảm giá 12% so với giá dự thầu ban đầu (6.210.718.188 đồng), nhưng việc không có sự cạnh tranh thực sự ở vòng tài chính đặt ra câu hỏi liệu đây đã phải là mức giá hiệu quả nhất cho ngân sách nhà nước hay chưa.

Nghi vấn về các tiêu chí trong hồ sơ mời thầu

Kịch bản "một mình một ngựa về đích" không chỉ diễn ra ở gói thầu trên mà còn được ghi nhận ở nhiều gói thầu khác mà Công ty TNHH Tú Tài tham gia, đặc biệt tại các BMT quen thuộc.

Việc các nhà thầu đối thủ liên tục bị loại bởi những lý do liên quan đến kê khai hồ sơ năng lực, kinh nghiệm nhân sự, hoặc khả năng huy động thiết bị đặt ra nhiều câu hỏi trong dư luận.

Liệu năng lực của các nhà thầu tham gia cạnh tranh tại địa phương có thực sự yếu kém, thường xuyên mắc phải những lỗi cơ bản trong việc chuẩn bị hồ sơ dự thầu? Hay các tiêu chí được đưa ra trong E-HSMT có đang quá khắt khe, chi tiết một cách không cần thiết, hoặc được xây dựng theo hướng tạo lợi thế cho một nhà thầu quen thuộc đã am hiểu "khẩu vị" của BMT?

Luật Đấu thầu 22/2023/QH15 quy định rõ việc xây dựng E-HSMT phải đảm bảo nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch. Việc đưa ra các yêu cầu mang tính chất đánh đố, hạn chế sự tham gia của các nhà thầu (hay còn gọi là "cài cắm tiêu chí"), có thể được xem là hành vi vi phạm quy định tại Điều 16 của Luật này.

Tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế

Để đối chứng, có thể xem xét gói thầu "Xây dựng + thiết bị" thuộc dự án Xây mới chợ Hoà Hiệp (do Công ty Cổ phần Xây dựng và Dịch vụ Đức Tín mời thầu). Tại gói thầu này, theo Báo cáo đánh giá E-HSDT số 187/BC-ĐT (phê duyệt ngày 08/09/2025), có nhiều hơn một nhà thầu vượt qua vòng đánh giá kỹ thuật.

Khi đó, sự cạnh tranh về giá đã diễn ra. Liên danh Chợ Hoà Hiệp (trong đó Công ty TNHH Tú Tài là thành viên liên danh chính) đã chiến thắng nhờ đưa ra mức giá cạnh tranh nhất. Gói thầu này đạt tỷ lệ tiết kiệm khoảng 20%.

Điều này cho thấy, khi các tiêu chí của E-HSMT được xây dựng một cách khách quan, tạo điều kiện cho nhiều nhà thầu đủ năng lực cùng tham gia, sự cạnh tranh thực chất sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Ngược lại, những kịch bản "đối thủ bị loại sớm" lặp đi lặp lại đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với việc rà soát quy trình xây dựng và phê duyệt E-HSMT tại địa phương.

Báo Tri thức và Cuộc sống tiếp tục thông tin./.

[Kỳ 5:] Để hoạt động đấu thầu hiệu quả hơn tại TPHCM: Góc nhìn từ chuyên gia