Chỉ còn hơn 2 ngày nữa kỳ thi tốt nghiệp THPT Quốc gia năm 2025 sẽ chính thức diễn ra. Đây là dấu mốc quan trọng, khép lại hành trình 12 năm đèn sách và mở ra cánh cửa mới cho tương lai của gần 1,17 triệu học sinh lớp 12. Trong giai đoạn "chạy nước rút" này, các sĩ tử đang tận dụng từng giờ, từng phút để ôn luyện, củng cố kiến thức và chuẩn bị tâm lý thật vững vàng cho bước ngoặt lớn của cuộc đời.
"Người đạt điểm cao là người giữ được phong độ ổn định và tâm lý vững vàng"
Những ngày cận kề là lúc các sĩ tử đối mặt với nhiều cảm xúc: lo lắng, kỳ vọng, áp lực đan xen. Theo Tiến sĩ Tâm lý Đào Lê Hoà An (Giảng viên Trường Đại học Mở TP.HCM), điều quan trọng của sĩ tử lúc này không chỉ là ôn luyện kiến thức mà còn là giữ vững tâm lý. "Người đạt được kết quả tốt là người giữ được phong độ ổn định và tâm lý vững vàng nhất vào đúng thời điểm", TS Hòa An chia sẻ.
TS Hòa An phân tích, ở thời điểm chỉ còn vài ngày trước kỳ thi, nhiều em học sinh bắt đầu bước vào một giai đoạn gọi là “trận chiến tâm lý”. Đó là lúc sĩ tử không còn vật lộn với bài tập, đề thi, mà đang chiến đấu với chính nỗi sợ hãi, sự căng thẳng và kỳ vọng, những thứ vô hình nhưng nặng nề hơn cả.
Một trong những áp lực phổ biến nhất là ám ảnh thành tích. Không ít học sinh tự đặt cho mình mục tiêu rất cao, điểm thật giỏi, đỗ đại học top đầu, không được phép sai sót. Chính những kỳ vọng ấy, nếu không được kiểm soát, sẽ vô tình trở thành “gánh nặng” lớn đè lên vai các em. Khi căng thẳng kéo dài, cơ thể sẽ sản sinh ra hormone cortisol - một chất khiến con người dễ rơi vào trạng thái mất ngủ, mệt mỏi, dễ cáu gắt và khó tập trung.
Cùng với đó là nỗi sợ thất bại, đặc biệt ở những em xem kỳ thi như “một lần duy nhất để định đoạt tương lai”. Khi bước vào phòng thi với tâm lý quá căng thẳng, chỉ cần gặp một câu hỏi khó, não bộ có thể rơi vào trạng thái “đóng băng” không thể suy nghĩ, không thể nhớ ra kiến thức dù đã học. Đây là phản ứng "freeze" thường gặp, khiến thí sinh rối loạn và không thể phát huy hết khả năng của mình.
Cuối cùng, quá tải nhận thức cũng là vấn đề đáng lưu tâm. Trong những ngày cuối, một số em cố gắng nhồi nhét lượng lớn kiến thức, học ngày học đêm không nghỉ. Việc này tưởng như giúp ích nhưng thực chất khiến não bộ quá tải, giảm khả năng ghi nhớ và tiếp thu. Hệ quả là học nhiều nhưng khi vào phòng thi lại không thể nhớ được thông tin chính xác.
Trong thời điểm này, vai trò của các bậc phụ huynh cũng hết sức quan trọng. TS. Đào Lê Hoà An ví cha mẹ như những “người trị liệu tâm lý không chuyên”, có thể giúp con ổn định tinh thần bằng tình yêu thương, sự lắng nghe và thái độ hỗ trợ đúng cách.
Điều đầu tiên cha mẹ nên làm là lắng nghe chủ động. Hãy dành thời gian hỏi han con bằng những câu hỏi mang tính mở. Tránh hỏi theo kiểu thành tích như “Con học được mấy đề rồi?” vì vô tình tạo thêm áp lực. Khi con chia sẻ, điều con cần không phải là lời khuyên ngay lập tức, mà là sự thấu hiểu và cảm giác được an toàn trong vòng tay gia đình.
Hãy nhấn mạnh rằng thành công không chỉ là điểm số hay một trường đại học danh giá, mà là sự nỗ lực không ngừng nghỉ, là bản lĩnh vượt qua chính mình. Sự ghi nhận quá trình, thay vì chỉ chăm chăm vào kết quả, sẽ giúp con bớt lo sợ và tập trung hơn vào việc làm tốt nhất trong khả năng.
Ngoài ra, việc tạo ra một không gian sống nhẹ nhàng, thư giãn cũng đóng vai trò lớn. Một ngôi nhà yên tĩnh, những bữa ăn đủ chất, một bản nhạc nhẹ hay một buổi tối cùng trò chuyện không áp lực sẽ giúp con giải tỏa lo âu. Khuyến khích con vận động nhẹ như đi bộ, hít thở sâu, hoặc đơn giản là nghỉ ngơi đúng giờ – đều là những cách để cơ thể và tâm trí lấy lại cân bằng.
Chiến thuật nhỏ "cứu điểm" trong phòng thi
Không ít học sinh rơi vào trạng thái hoảng loạn khi gặp một câu hỏi quá khó. Tuy nhiên, TS. Đào Lê Hoà An khuyên rằng, lúc ấy đừng cố “chiến đấu” trong lo lắng. Hãy bình tĩnh tạm bỏ qua câu đó – đánh dấu lại, hít thở vài nhịp sâu, và chuyển sang các câu dễ hơn. Việc tiếp tục làm bài sẽ giúp bạn giữ được nhịp thi, lấy lại sự tự tin nhờ việc tích luỹ điểm ở những câu vừa sức.
Sau khi đã hoàn thành phần còn lại, hãy quay lại câu hỏi khó và đọc lại đề từ một góc nhìn khác. Hãy thử hỏi: “Nếu mình là người ra đề – mình đang muốn kiểm tra điều gì?”, hoặc “Mình sẽ giải thích câu này cho bạn bè ra sao?”. Cách này không chỉ giúp bạn thay đổi tư duy mà còn có thể mở ra hướng tiếp cận mới mẻ.
Ngay cả khi chưa giải được toàn bộ, hãy viết ra những gì mình nhớ: định nghĩa, công thức, bước giải, bất kỳ phần nào liên quan. Đôi khi, một phần nhỏ đúng cũng đủ giúp bạn ghi thêm điểm. Và quan trọng nhất: đừng để “hiệu ứng Zeigarnik” – xu hướng bị ám ảnh bởi những điều chưa hoàn thành khiến bạn mất tập trung vào những câu còn lại.
Ngoài ra, trong phòng thi, có những lỗi tưởng như nhỏ nhưng có thể khiến bạn mất điểm đáng tiếc: tô nhầm đáp án, thay đổi lựa chọn do thiếu tự tin, kiểm tra lại quá nhiều lần dẫn đến rối trí… Hãy tin vào lựa chọn đầu tiên nếu bạn đã suy nghĩ kỹ. Sự do dự đôi khi chính là thứ đánh gục chúng ta, chứ không phải kiến thức.
Một sai lầm khác là tự đặt ra áp lực phải hoàn hảo. Bạn không cần phải làm đúng 100%, bạn chỉ cần tỉnh táo để làm tốt nhất có thể. Mỗi điểm số là kết quả của nỗ lực dài ngày, không phải một phút xuất thần.
“Trong phòng thi, không ai bắt bạn phải hoàn hảo, chỉ cần đủ bình tĩnh để làm tốt nhất có thể", TS Hòa An nhấn mạnh.