Được khởi công xây dựng ngày 1/7/1962 và khánh thành vào ngày 31/10/1966, Dinh Ðộc Lập một là một công trình độc đáo do kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế. Dinh cao 26 mét, có ba tầng, hai gác lửng và tầng hầm, diện tích mặt bằng 4.500m², diện tích sàn 20.000m².
Khi thiết kế Dinh Độc Lập, kiến trúc sư Ngô Viết Thụ muốn tìm một ý nghĩa văn hóa cho công trình, nên mọi sự sắp đặt từ nội thất cho diện mạo bên ngoài, tất cả đều tượng trưng cho triết lý cổ truyền, nghi lễ Phương đông và cá tính của dân tộc.
Theo đó toàn thể bình diện của Dinh làm thành hình chữ CÁT ( 吉 ) có nghĩa là tốt lành, may mắn.
Vẻ đẹp kiến trúc của Dinh còn được thể hiện bởi rèm hoa đá mang hình dáng những đốt trúc thanh tao bao xung quanh tầng hai. Phần này được biến cách từ bức cửa bàn khoa của các cung điện Cố đô Huế, không chỉ mang yếu tố trang trí mà còn có tác dụng lấy ánh sáng mặt trời.
Bên trong Dinh, đuờng nét kiến trúc của các hành lang, đại sảnh, các gian phòng đều dùng đường ngay sổ thẳng, lấy ý tưởng từ câu “Chính đại quang minh”.
Dinh có tất cả làm 95 phòng, mỗi phòng có một chức năng riêng, kiến trúc và cách trang trí phù hợp với mục đích sử dụng như phòng làm việc, phòng tiếp khách, phòng sinh hoạt... Ngày nay phần lớn các phòng mở cửa phục vụ du khách tham quan.
Sân trước của Dinh là một thảm cỏ hình oval có đường kính 102m. Màu xanh của thảm cỏ tạo ra một cảm giác êm dịu, sảng khoái cho khách ngay khi bước qua cổng.
Hệ thống tầng hầm là một hạng mục quan trọng của Dinh Độc Lập. Khu hầm được chia thành hàng chục căn phòng có chức năng khác nhau, được thiết kế để chịu được oanh kích của bom lớn và pháo.
Phía góc đường Nguyễn Du – Nam Kỳ Khởi Nghĩa trong khuôn viên Dinh Độc Lập có một ngôi biệt thự mang kiến trúc kiểu Pháp. Đây là dấu tích còn lại của Dinh Norodom xưa. Hiện tại tòa nhà này được dùng làm nhà trưng bày về lịch sử của Dinh.
Góc trái Dinh phía đường Nguyễn Thị Minh Khai có một nhà bát giác đường kính 4 mét, xây trên một gò đất cao, xung quanh không xây tường, mái ngói cong cổ kính, được dùng làm nơi hóng mát, thư giãn.
Xung quanh khu nhà chính của Dinh Độc Lập là những bãi cỏ xanh mướt cùng rất nhiều cây cổ thụ, khiến toàn bộ khuôn viên Dinh có vai trò như một công viên, lá phổi xanh của thành phố. (Bài có sử dụng tư liệu của Cục Di sản văn hóa).
