Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, chuỗi hoạt động đấu thầu tại Trường Đại học Trà Vinh với sự góp mặt và thắng thế gần như tuyệt đối của Công ty Cổ phần Kinh doanh Thiết bị và Dịch vụ Kỹ thuật đã cho thấy những đặc trưng rõ nét: Tỷ lệ trúng thầu của một nhà thầu lên đến hơn 91%, tình trạng "một mình một ngựa" diễn ra thường xuyên và tỷ lệ tiết kiệm ngân sách ở một số gói thầu ở mức rất thấp đã được Báo Tri thức và Cuộc sống thể hiện qua bài viết: Gói thầu gần 7 tỷ tại ĐH Trà Vinh: Nhà thầu quen mặt "một mình một ngựa"? và "Hệ sinh thái" tại Trường Đại học Trà Vinh: Trúng 41/45 gói và gói thầu tiết kiệm 0,48%.

Các hoạt động này, khi được soi chiếu dưới quy định của pháp luật hiện hành, đã làm dấy lên trong dư luận những băn khoăn về việc có đạt được mục tiêu cao nhất của công tác đấu thầu hay không.

Góc nhìn từ quy định pháp luật

Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/01/2024, cùng các văn bản sửa đổi, bổ sung là Luật số 57/2024/QH15, Luật số 90/2025/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP, Thông tư 79/2025/TT-BTC, đã liên tục được hoàn thiện. Mục tiêu xuyên suốt là tạo ra một môi trường đấu thầu thực sự cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế, đồng thời đề cao trách nhiệm giải trình.

Điều 6 của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 quy định rất rõ về việc "Bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu". Mặc dù việc chỉ có một nhà thầu tham gia không phải là hành vi vi phạm pháp luật, nhưng nó làm giảm đi tính cạnh tranh – yếu tố cốt lõi để đảm bảo hiệu quả kinh tế. Khi có nhiều nhà thầu cùng cạnh tranh về giá và chất lượng, chủ đầu tư sẽ có nhiều lựa chọn hơn và ngân sách nhà nước được tiết kiệm hiệu quả hơn.

Trao đổi về vấn đề này, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cho rằng: "Mục tiêu cao nhất của công tác đấu thầu là lựa chọn được nhà thầu tốt nhất với giá hợp lý nhất, thông qua một quy trình mở và cạnh tranh. Việc chỉ có một nhà thầu tham gia không phải là vi phạm, nhưng nó làm giảm đi tính cạnh tranh. Đặc biệt, khi một nhà thầu trúng thầu với tỷ lệ tiết kiệm thấp, ví dụ như 0,48%, cho thấy giá trúng thầu gần như bằng với giá gói thầu. Điều này đặt ra câu hỏi về tính tối ưu trong việc sử dụng nguồn vốn, bởi lẽ cạnh tranh chính là công cụ hữu hiệu nhất để kéo giá xuống mức hợp lý nhất có thể".

Ông Giang cũng chia sẻ thêm: "Các cơ quan quản lý cần xem xét kỹ lưỡng những trường hợp một nhà thầu 'thống trị' tại một chủ đầu tư để đảm bảo rằng các nguyên tắc cơ bản của luật đấu thầu đang được thực thi một cách nghiêm túc, từ khâu lập giá gói thầu, xây dựng hồ sơ mời thầu cho đến việc công khai thông tin để thu hút nhà thầu".

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Lập, Đoàn Luật sư TPHCM, nhận định: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn đã có những quy định rất chặt chẽ nhằm ngăn chặn các hành vi bị cấm trong đấu thầu, trong đó có hành vi 'không bảo đảm công bằng, minh bạch' được quy định tại khoản 6 Điều 16. Việc nêu các điều kiện trong hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu là hành vi bị cấm. Mặc dù để chứng minh hành vi này là rất khó, nhưng khi một nhà thầu liên tục là đơn vị duy nhất tham gia trong thời gian dài, đó là một dấu hiệu mà chủ đầu tư và các cơ quan chức năng cần rà soát lại quy trình của mình để đảm bảo một môi trường đấu thầu lành mạnh, công bằng cho tất cả các doanh nghiệp".

Luật sư Lập cũng cho rằng, vai trò giám sát của cộng đồng và báo chí là vô cùng quan trọng. Việc phân tích, công khai các dữ liệu đấu thầu như trên là một cách để góp phần thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các bên liên quan, từ đó giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, đặc biệt là các nguồn vốn có nguồn gốc từ ngân sách hay quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp của các đơn vị công lập.

Dù kết quả cuối cùng của gói thầu gần 7 tỷ đồng tại Trường Đại học Trà Vinh ra sao, những dữ liệu công khai về lịch sử đấu thầu giữa Công ty Cổ phần Kinh doanh Thiết bị và Dịch vụ Kỹ thuật và Trường Đại học Trà Vinh cũng là một trường hợp điển hình, rất đáng được quan tâm và phân tích, nhằm góp phần xây dựng một thị trường đấu thầu ngày càng minh bạch và hiệu quả hơn./.