Nằm trên một đồi thông cách trung tâm TP Đà Lạt chừng 4 km về hướng Đông Nam có một dinh thự cổ tuyệt đẹp, được coi là chứng nhân lịch sử của miền Nam Việt Nam trước 1975. Đó chính là Dinh 1.
Công trình kiến trúc tráng lệ này do một triệu phú người Pháp tên là Robert Clément Bourgery xây dựng vào năm 1940 trên khu đất rộng khoảng 60 ha có địa thế đẹp của Đà Lạt.
Sau khi người Pháp trở lại nắm quyền (1948), cựu hoàng Bảo Đại về nước vào năm 1949. Ông đã bỏ ra 500.000 đồng tiền Đông Dương để mua lại ngôi biệt thự của Paul Dary và cho sửa sang lại toàn bộ nhằm có nơi làm việc tại Đà Lạt.
Năm 1950, Hoàng triều Cương thổ - vùng đất Tây Nguyên hưởng quy chế hành chính đặc biệt với Bảo Đại là hoàng đế được thành lập. Đà Lạt là thủ phủ của Hoàng triều Cương thổ và Dinh 1 trở thành "ngự điện" của Bảo Đại, nơi ông đặt bộ máy quản lý “vương quốc” của mình.
Trong quá trình tu sửa Dinh, các thợ xây đã phát hiện ra một hệ thống đường hầm bí mật nằm sau lưng tòa nhà. Bảo Đại đã chỉ thị giấu kín việc này.
Theo khảo sát, đường hầm dài gần 4km với các nhánh rẽ vào những tòa nhà quan trọng của chính quyền Pháp trước đây. Hệ thống hầm này đã được quân Nhật đào trước khi tiến hành đảo chính Pháp năm 1945.
Năm 1956, sau khi lên làm Tổng thống VNCH,Ngô Đình Diệm đã tịch thu tài sản của Bảo Đại và các hoàng thân quốc thích. Cuối năm 1958, Dinh I được biến thành tư dinh của Tổng thống. Công trình này tiếp tục được sửa sang, với việc làm thêm đường hầm, bố trí phòng làm việc của các sỹ quan...
Sau khi Ngô Đình Diệm bị ám sát, Dinh I vẫn được dùng làm nơi nghỉ mát của các nguyên thủ quốc gia kế tiếp của chế độ Sài Gòn cho đến năm 1975.
Sau năm 1975, Dinh I được giao cho quân đội quản lý. Năm 1995, Dinh được bàn giao cho Cty Du lịch Lâm Đồng liên doanh với nước ngoài khai thác kinh doanh du lịch. Những năm gần đây, vì nhiều lý do, Dinh bị đóng cửa và rơi vào tình trạng hoang phế.
Người dân TP Đà Lạt hi vọng ngôi dinh thự lịch sử cùng hệ thống hầm bí mật sẽ sớm được khôi phục và mở cửa đón du khách tham quan trở lại.
