Tại Việt Nam, có đến 70% bệnh nhân ung thư máu từng tin vào ít nhất một quan niệm sai lầm liên quan đến căn bệnh của mình.
Từ nỗi sợ "đụng dao kéo sẽ khiến bệnh nặng thêm" đến niềm tin rằng Đông y có thể thay thế hoàn toàn hóa trị, những hiểu nhầm này không chỉ tạo ra tâm lý hoang mang mà còn khiến nhiều người chần chừ trong việc điều trị hoặc lựa chọn những phương pháp thiếu căn cứ khoa học, gây hậu quả nghiêm trọng.
Những quan niệm sai lệch như vậy khiến người bệnh dễ rơi vào trạng thái bi quan, mất phương hướng và bỏ lỡ giai đoạn điều trị tối ưu.
Thực tế khi làm việc tại khoa Huyết học lâm sàng, bên cạnh những câu hỏi mang tính chuyên sâu về bệnh, các bác sĩ và điều dưỡng nhận được không ít câu hỏi phổ biến của bệnh nhân và người nhà.
“Ung thư máu là bản án tử hình?”
Nhiều loại ung thư máu (như bệnh bạch cầu dòng lympho cấp ở trẻ em, ung thư hạch Hodgkin) có tỷ lệ sống sót sau 5 năm lên đến 80 - 90% nếu phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ.
Các phương pháp như hóa trị, ghép tế bào gốc, liệu pháp miễn dịch giúp kiểm soát bệnh lâu dài, thậm chí lui bệnh hoàn toàn.
"Đụng dao kéo (phẫu thuật) sẽ làm ung thư lan nhanh?”
Ung thư máu chủ yếu điều trị bằng hóa trị, xạ trị hoặc ghép tế bào gốc, ít khi cần phẫu thuật. Trong trường hợp cần sinh thiết hạch hoặc tủy xương, thủ thuật này an toàn và không làm bệnh tiến triển nặng hơn.
“Ung thư máu là do nghiệp quả hoặc di truyền?"
Về yếu tố di truyền: Một số trường hợp ung thư máu có liên quan đến yếu tố di truyền, tuy hiếm gặp. Các tình trạng di truyền như hội chứng Li-Fraumeni, hội chứng Fanconi, hoặc một số đột biến gen (như TP53, RUNX1, GATA2...) có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh bạch cầu hoặc các rối loạn tủy xương. Tuy nhiên, đa số bệnh nhân mắc ung thư máu không có tiền sử gia đình hoặc yếu tố di truyền rõ ràng.
Về yếu tố “nghiệp quả”: Quan điểm này không có cơ sở khoa học. Bệnh sinh của ung thư máu liên quan đến: Rối loạn phân bào trong tủy xương, Đột biến gen do phơi nhiễm hóa chất độc hại, tia xạ, virus (như EBV, HTLV-1), Rối loạn miễn dịch hoặc vô căn (không rõ nguyên nhân).
Tác hại của niềm tin sai lầm: Bệnh nhân từ chối điều trị, mất động lực chiến đấu với bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kết quả điều trị.
“Truyền máu nhiều sẽ chữa khỏi ung thư máu?”
Truyền máu chỉ là biện pháp hỗ trợ tạm thời để bù lại lượng hồng cầu/tiểu cầu thiếu hụt, không tiêu diệt được tế bào ung thư. Điều trị căn bản cần kết hợp hóa trị, ghép tế bào gốc hoặc thuốc đích.
Ung thư máu giai đoạn sớm thường có triệu chứng mơ hồ như sốt kéo dài, thiếu máu, xuất huyết dưới da hoặc sưng hạch không đau, ra mồ hôi trộm... Nếu các dấu hiệu này kéo dài trên 2 tuần, cần khám chuyên khoa ngay.
“Đông y hoặc thực phẩm chức năng có thể thay thế hóa trị không?”
Chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh Đông y chữa khỏi ung thư máu. Việc bỏ qua điều trị chính thống có thể khiến bệnh tiến triển nhanh sang giai đoạn nguy hiểm.
“Bệnh nhân ung thư máu phải cách ly hoàn toàn không?”
Ung thư máu “không lây” qua tiếp xúc thông thường. Tuy nhiên, bệnh nhân đang hóa trị cần hạn chế đến nơi đông người do hệ miễn dịch suy yếu.
Các chuyên gia huyết học lâm sàng khuyến cáo bệnh nhân:
Phát hiện sớm: Khi có dấu hiệu bất thường (sốt không rõ nguyên nhân, sụt cân, đau xương), nên làm xét nghiệm máu và sinh thiết tủy.
Tuân thủ điều trị: Phác đồ hóa trị thường kéo dài nhiều chu kỳ, cần kiên nhẫn và theo dõi định kỳ.
Hỗ trợ tâm lý: Tham vấn bác sĩ chuyên khoa để hiểu rõ tiên lượng bệnh. Những hiểu lầm trên có thể cản trở quá trình điều trị. Cập nhật kiến thức từ nguồn tin cậy là cách tốt nhất để bệnh nhân và gia đình đối mặt với bệnh một cách chủ động.
BS Thuỳ Trang, ĐD Vũ Ngọc, ĐD Phan Phương (Khoa Huyết học lâm sàng, Bệnh viện TWQĐ 108)
