Tết Đoan Ngọ là một dịp lễ đặc biệt không chỉ ở Việt Nam mà còn ở một số quốc gia châu Á khác, điển hình là Trung Quốc. Trong văn hóa dân gian Trung Quốc, ngày này gắn liền với một số quan niệm về việc nên kiêng cữ để cầu mong may mắn và sức khỏe. Vậy, theo quan niệm truyền thống, bốn điều không nên làm trong Tết Đoan Ngọ là gì và lý do đằng sau chúng ra sao?

Kiêng kỵ thứ nhất: Tránh nói lời chúc tụng khi gặp mặt

Nghe có vẻ lạ, nhưng quan niệm này xuất phát từ bản chất đặc biệt của Tết Đoan Ngọ. Ngày này gắn liền với sự kiện bi thương của Khuất Nguyên, một danh sĩ thời xưa trầm mình xuống sông Mịch La do bị oan khuất. Việc nói lời chúc tụng quá tùy tiện có thể bị xem là thiếu tôn trọng đối với lịch sử và ý nghĩa của ngày lễ. Hơn nữa, các phong tục truyền thống khác của Đoan Ngọ mang tính trang trọng, và việc quá chú trọng vào lời chúc có thể làm giảm đi không khí đó. Thay vào đó, người ta khuyến khích bày tỏ tình cảm qua việc cùng tham gia các hoạt động truyền thống hoặc tặng quà ý nghĩa, đơn giản.

Kiêng kỵ thứ hai: Cẩn trọng với thức ăn sống, lạnh

Điều kiêng kỵ này có lẽ là điều có cơ sở thực tế nhất. Tết Đoan Ngọ rơi vào mùa hè nóng ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi. Thức ăn sống hoặc chế biến không kỹ rất dễ bị nhiễm khuẩn, gây ngộ độc thực phẩm, tiêu chảy hoặc các vấn đề tiêu hóa khác, đặc biệt nguy hiểm với người có sức khỏe yếu. Lời khuyên này dựa trên kinh nghiệm thực tế về vệ sinh an toàn thực phẩm trong điều kiện thời tiết nóng ẩm. Việc ăn các món đã nấu chín kỹ và các món truyền thống như bánh ú hay canh đậu xanh (có tính mát, giải nhiệt) là lời khuyên hợp lý về mặt sức khỏe.

Kiêng kỵ thứ ba: Tránh xuống nước

Kiêng kỵ này kết hợp cả yếu tố an toàn và tâm linh. Về mặt an toàn, mùa hè là mùa mưa bão, nước sông thường chảy xiết, có nhiều dòng xoáy và nguy hiểm khó lường, tăng nguy cơ đuối nước. Về mặt tâm linh, việc xuống nước bơi bội trong ngày kỷ niệm Khuất Nguyên gieo mình xuống sông Mịch La được coi là không may mắn, mang theo bầu không khí u sầu và có thể rước họa vào thân. Lời kiêng này vừa là lời cảnh báo về nguy hiểm thực tế, vừa là sự thể hiện lòng tôn trọng đối với sự kiện lịch sử và tín ngưỡng dân gian.

Kiêng kỵ thứ tư: Hạn chế quan hệ vợ chồng

Điều này bắt nguồn từ quan niệm âm dương trong y học cổ truyền. Người xưa cho rằng mùa hè là lúc dương khí trong tự nhiên và cơ thể con người cực thịnh, trong khi âm khí tương đối yếu. Việc ân ái vào thời điểm này có thể làm mất cân bằng âm dương trong cơ thể, dẫn đến suy nhược, mệt mỏi hoặc dễ mắc bệnh. Đây là một kiêng kỵ dựa trên lý thuyết về sự hài hòa của cơ thể với quy luật tự nhiên, thể hiện sự coi trọng việc giữ gìn sức khỏe theo quan niệm cổ.

Lý giải dưới góc độ hiện đại

Các chuyên gia phân tích rằng, những điều kiêng kỵ trên không phải tất cả đều được chứng minh bằng khoa học hiện đại. Chúng phần lớn bắt nguồn từ văn hóa, truyền thuyết và cả sự sợ hãi của con người trước những điều chưa biết trong quá khứ. Tuy nhiên, đằng sau những kiêng cữ này lại ẩn chứa mong muốn chung của con người về một cuộc sống khỏe mạnh, bình an và tốt đẹp.

Mặc dù xã hội đã phát triển vượt bậc về khoa học kỹ thuật, những phong tục và kiêng kỵ truyền thống vẫn còn ảnh hưởng nhất định đến tư duy và hành vi của nhiều người, trở thành một phần của ký ức văn hóa và tình cảm dân tộc.

Do đó, việc tiếp cận những kiêng kỵ này cần một thái độ lý trí. Chúng ta có thể tôn trọng và tìm hiểu về nguồn gốc văn hóa nhưng đồng thời cần ưu tiên các phương pháp đảm bảo sức khỏe đã được khoa học chứng minh (như vệ sinh ăn uống, an toàn dưới nước, lối sống lành mạnh). Thay vì mù quáng tuân theo mọi điều kiêng kỵ, chúng ta nên chọn lọc, kết hợp hài hòa giữa việc gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống và áp dụng lối sống khoa học để có một mùa Tết Đoan Ngọ ý nghĩa và an khang thực sự.