Đây là điều tạo nền tảng và tiền đề cần thiết để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư chất lượng cao, tạo động lực mạnh mẽ để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai.

Về bản chất, pháp luật kiến tạo phát triển không chỉ là việc sửa đổi một vài điều khoản mà là một sự thay đổi về triết lý lập pháp. Điều này có nghĩa là chuyển từ việc đặt ra các rào cản hành chính để "quản lý" sang việc xây dựng các công cụ pháp lý để "phục vụ", "hỗ trợ" và "khơi thông" nguồn lực. Cụ thể, pháp luật kiến tạo phát triển sẽ chủ động tháo gỡ khó khăn. Thay vì chờ các vấn đề phát sinh, pháp luật kiến tạo chủ động nhận diện và giải quyết các điểm nghẽn đã tồn tại trong thực tiễn.

Luật pháp mới cần đảm bảo tính thống nhất của toàn bộ hệ thống pháp luật, đồng thời áp dụng các nguyên tắc khách quan và dựa trên dữ liệu. Ví dụ, việc áp dụng bảng giá đất thống nhất và điều chỉnh theo dữ liệu thị trường sẽ giúp giá đất phản ánh chính xác hơn giá trị thực tế.

Tư duy kiến tạo đòi hỏi sự phân cấp rõ ràng vai trò của các cấp chính quyền (xã, tỉnh, trung ương) trong quản lý đất đai, tránh vướng mắc, chồng chéo. Điều này giúp cơ chế vận hành trở nên linh hoạt hơn, đặc biệt trong các khâu quan trọng như quy hoạch và định giá.

TP HCM là trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước, có địa chính trị quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia dân tộc. Với vai trò là trung tâm kinh tế, thị trường bất động sản ở TP HCM rất sôi động. Tuy nhiên, việc định giá đất hiện nay lại phụ thuộc vào giá thị trường thứ cấp và kết quả tư vấn không ổn định, dẫn đến giá đất không phản ánh đúng bản chất thực tế. Pháp luật kiến tạo phát triển với việc áp dụng bảng giá đất thống nhất và điều chỉnh theo dữ liệu thị trường sẽ giúp giải quyết vấn đề này. Để thu hút đầu tư, TP HCM cần một môi trường pháp lý thông thoáng. Việc các địa phương phải lập quy hoạch sử dụng đất riêng khi quy hoạch đô thị chưa phủ kín gây ra tình trạng chồng chéo và lãng phí thủ tục. Pháp luật kiến tạo sẽ hướng tới việc đơn giản hóa thủ tục, giảm thời gian chuẩn bị dự án, và rà soát tiêu chí cho nhà đầu tư để tránh kéo dài thủ tục. Bên cạnh việc tháo gỡ vướng mắc về định giá và tiếp cận đất đai, đơn giản hóa thủ tục hành chính, việc hoàn thiện pháp luật đất đai theo hướng kiến tạo phát triển còn góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các dự án phát triển tại TP HCM.

Thực tế, trong quá trình phát triển, TP HCM có nhu cầu rất lớn về các dự án chỉnh trang đô thị, hạ tầng giao thông và các khu công nghiệp, dịch vụ. Tuy nhiên, Luật Đất đai hiện hành chưa có quy định rõ ràng về thu hồi đất cho các loại dự án này, trong khi quy trình giao đất, đấu thầu lại tốn nhiều thời gian. Việc sửa đổi luật sẽ tạo ra cơ chế pháp lý để giải quyết dứt điểm các dự án tồn đọng, tránh lãng phí. Ngoài ra, đối với TP HCM, việc quy định rõ ràng tiêu chí cho từng hình thức này là cực kỳ quan trọng để đảm bảo “tăng trưởng kinh tế dựa vào hiệu quả đầu tư trên đất” – như nhận định của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp vào ngày 13/8 có liên quan đến dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)!

Với những nội dung cơ bản ở trên, chúng ta có thể phần nào nhận thức và nhận rõ, việc chuyển hướng hoàn thiện pháp luật đất đai theo tư duy pháp luật kiến tạo phát triển là cần thiết, khách quan. Cần thiết, vì luật phải mở không gian sáng tạo cho phát triển chứ không chỉ là công cụ kiểm soát. Khách quan, bởi định hướng này được xác định ở cấp quốc gia, gắn với cải cách thể chế, và đang được chứng minh hiệu quả tại đô thị đầu tàu TP HCM. Thực tế, Luật Đất đai 2024 và chính sách quản lý sau đó cần tiếp tục được thực thi theo hướng kiến tạo – mở, minh bạch, phục vụ thực tiễn phát triển phồn thịnh, đặc biệt tại các thành phố lớn nói chung trong đó có TP HCM nói riêng.

Hiện nay, TP HCM đang đối mặt với nhiều thách thức về quản lý, sử dụng đất đai, từ tranh chấp, khiếu nại đến cơ chế hành chính cồng kềnh cần đổi mới, việc chuyển hướng hoàn thiện pháp luật theo mô hình pháp luật kiến tạo phát triển trở nên cấp thiết. Pháp luật kiến tạo không chỉ là quy định kiểm soát mà là cơ sở pháp lý mở ra không gian sáng tạo, khuyến khích sáng kiến từ cộng đồng, và hỗ trợ thị trường hoạt động minh bạch, hiệu quả. Điều này đặc biệt phù hợp với TP HCM nơi với áp lực đô thị cao, yêu cầu phản ứng linh hoạt và sáng tạo, từ chính sách PPP đến định giá bồi thường, đến đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao.