Tọa lạc trên khu đồi Bến Tắt, cạnh đường quốc lộ 15, thuộc địa phận xã Vĩnh Trường, huyện Gio Linh, Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn là một địa danh lịch sử đặc biệt gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc Việt Nam.
Là tỉnh có khu phi quân sự vĩ tuyến 17, giới tuyến chia cắt hai miền Bắc - Nam sau 1954, đất lửa Quảng Trị đã trở thành biểu tượng cho cuộc đấu tranh kiên cường của người Việt Nam trong công cuộc giải phóng dân tộc.
Sau ngày đất nước thống nhất, Trung ương Đảng và Bộ Quốc phòng đã phê chuẩn dự án xây dựng Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn tại địa bàn tỉnh Quảng Trị làm nơi tưởng niệm, tôn vinh những người con thân yêu của tổ quốc đã anh dũng hy sinh xương máu của mình trên các nẻo đường Trường Sơn.
Nghĩa trang được xây dựng cạnh thượng nguồn sông Bến Hải, ranh giới phân đôi đất nước thời chiến tranh Việt Nam.
Mộ các liệt sĩ đã bắt đầu được quy tập tại đây từ cuối năm 1974. Nghĩa trang được khởi công xây dựng vào ngày 24/10/1975 và hoàn thành vào ngày 10/4/1977.
Chỉ huy xây dựng nghĩa trang là Bộ tư lệnh sư đoàn 559 với sự tham gia của hơn 40 đơn vị bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương. Ngoài ra còn có tổ công nhân chuyên khắc chữ vào bia đá xã Hoà Hải, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam.
Sau khi hoàn thành, Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn có tổng diện tích 140.000m2, trong đó diện tích đất mộ là 23.000m2, là nơi quy tụ trên 10.000 phần mộ của các liệt sỹ.
Khi đất mộ được chia thành các khu vực theo quê quán các liệt sĩ: Hà Nội, Bình Trị Thiên, Hà Nam Ninh, Hà Sơn Bình, Hải Hưng, Thái Bình, Hà Bắc, Nghệ Tĩnh, Thanh Hóa, Quảng Ninh, Vĩnh Phú, Hải Phòng, Cao Bằng, Hoàng Liên Sơn, Hà Tiên... và một khu dành cho 68 liệt sĩ khuyết danh. Các phần mộ được xây kiên cố, có sơ đồ mộ chí, được trông nom, giữ gìn chu đáo.
Không chỉ có quy mô lớn nhất Việt Nam, Nghĩa trang Trường Sơn còn có kiến trúc, bố cục độc đáo, không giống đa phần nghĩa trang liệt sĩ khác ở Việt Nam.
Các khu mộ liệt sĩ bố trí hài hòa trải trên năm quả đồi. Xen kẽ các khu mộ là những cánh rừng. Lối đi được lát đá, gạch hoặc tráng xi măng.
Mỗi khu đều có nhà tưởng niệm với kiến trúc phảng phất hình ảnh đặc trưng của các vùng quê nơi chôn nhau cắt rốn của liệt sĩ.
Khu trung tâm của nghĩa trang nằm trên một ngọn đồi cao 32,4m có đài tưởng niệm cao làm bằng đá trắng, rỗng ruột và khuyết ba mặt.
Nghĩa trang Trường Sơn được đánh giá là một công trình đền ơn đáp nghĩa đồ sộ nhất, quy mô nhất có tính nghệ thuật cao, thể hiện lòng thương nhớ sâu sắc, niềm biết ơn và sự tôn vinh đối với những người con yêu quý trên mọi miền đất nước đã không tiếc máu xương cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng và thống nhất đất nước.
Không chỉ là nơi an nghỉ của các anh hùng liệt sĩ, nghĩa trang còn là nơi suy tôn, là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tinh thần, ý chí đấu tranh giành độc lập và khát vọng hòa bình của nhân dân ta.
Kể từ khi ra đời, Nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn đã trở thành nơi hành hương của nhân dân khắp mọi miền đất nước theo truyền thống đạo lý cao đẹp của dân tộc Việt Nam: uống nước nhớ nguồn.
