Được đưa vào hoạt động từ năm 2015, việc triển khai KJ-500 trong các đơn vị của quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) thể hiện đỉnh cao của những nỗ lực, trong suốt hơn một phần tư thế kỷ nhằm phát triển một máy bay kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AEW&C) đẳng cấp thế giới.
Điều này đã trở thành ưu tiên cấp bách của Trung Quốc sau khi họ nhìn thấy giá trị của những phương tiện này, được chứng minh trong Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 bởi phi đội E-3 Sentry của không quân Mỹ.
Ngay sau đó Trung Quốc đã cho ra đời máy bay cảnh báo sớm KJ-2000 và KJ-200 vào những năm 2000, điều này đã cung cấp những kinh nghiệm quan trọng trong việc vận hành các phương tiện bay cảnh báo sớm.
KJ-500 tự hào về những tiến bộ quan trọng so với những phương tiện tiền nhiệm của nó, bao gồm lợi ích từ những cải tiến trong công nghệ liên kết dữ liệu và radar AESA của Trung Quốc, đồng thời có khả năng theo dõi 100 mục tiêu cùng lúc.
KJ-500 được phát triển dựa trên máy bay vận tải 4 động cơ cánh quạt Shaanxi Y-9 bản địa, điều này giúp dễ dàng trong bảo trì cũng như chi phí vận hành tương đối thấp so với khung máy bay Il-76 lớn hơn của Nga vốn được sử dụng làm cơ sở để phát triển chiếc KJ-2000 trước đó.
Máy bay tích hợp bốn động cơ tuốc bin cánh quạt FWJ-6C 5.100 mã lực với cánh quạt sáu cánh và có độ bền cao hơn so với máy bay phản lực IL-76, khiến nó trở nên lý tưởng cho việc bay lượn lờ như máy bay AEW&C thường phải làm.
Máy bay vận tải Y-9 có khả năng chở 132 binh lính đổ bộ đường không, trong khi đó biến thể KJ-500 được điều khiển bởi 4 nhân viên và khả năng chuyên chở còn lại được dành cho trọng lượng của bộ cảm biến cũng như các hệ thống điện tử hàng không khác.
Việc Trung Quốc sử dụng máy bay vận tải Y-9 để phát triển máy bay cảnh báo sớm được các chuyên gia đánh giá rất cao nhờ sự hiệu quả và tiện dụng của nó. Ngoài các cảm biến chính, các sửa đổi khác đối với khung máy bay Y-9 bao gồm việc bổ sung các bảng điều khiển chỉ huy phi hành đoàn chuyên dụng và mảng ăng-ten.
Sự hài lòng của PLA đối với KJ-500 được phản ánh qua số lượng máy bay được sản xuất nhiều hơn so với các phiên bản trước đó. Ước tính có khoảng 17 chiếc KJ-500 đã được triển khai vào đầu năm 2018, nhiều hơn so với KJ-2000 chỉ có 4 chiếc và khoảng 12 chiếc KJ-200 được đưa vào sử dụng.
Trung Quốc đã mở rộng sản xuất dòng máy bay này, ước tính PLA đang sở hữu 28 máy bay KJ-500 vào năm 2022 và nó được biên chế đồng đều giữa các đơn vị chiến đấu của không quân và hải quân.
Biến thể KJ-500A nâng cao đã được công bố tại Airshow China 2022 ở Chu Hải vào tháng 11 và có những cải tiến đáng kể đối với hệ thống điện tử hàng không. Một số nguồn tin cho biết biến thể này đã bắt đầu được đưa vào sử dụng từ năm 2020, điều này cho thấy việc sản xuất có thể bắt đầu vào năm 2018 khi dây chuyền sản xuất được mở rộng.
Máy bay AEW&C đóng vai trò là lực lượng chính hỗ trợ cho các chiến đấu cơ hiện đại của Trung Quốc, trong đó có J-20. Những chiếc J-20 lần đầu tiên được chuyển giao cho lực lượng không quân vào năm 2016 và đến năm 2022 ước tính có khoảng 200 chiếc đã được sản xuất.
J-20 đã có cuộc chạm trán đầu tiên với một máy bay chiến đấu của Mỹ vào tháng 3/2022, chỉ huy lực lượng Không quân Thái Bình Dương của Mỹ, Kenneth Wilsbach, đã chỉ ra KJ-500 có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các hoạt động của J-20. “Chúng tôi tương đối ấn tượng với khả năng chỉ huy và kiểm soát liên quan đến máy bay KJ-500”.
Nhận xét của Wilsbach đã cho thấy rằng Trung Quốc chính là đối thủ tiềm tàng duy nhất của Mỹ có khả năng AEW&C. Số lượng máy bay cảnh báo sớm của Trung Quốc vượt xa phi đội A-50 già cỗi của Nga, trong khi các quốc gia khác như Triều Tiên và Iran không có loại máy bay nào như vậy.
Mặc dù duy trì có vị thế thấp hơn so với các tài sản như máy bay ném bom H-20 và máy bay chiến đấu J-20, sự phát triển của KJ-500 đã bổ sung cho quá trình hiện đại hóa nhanh chóng phi đội chiến đấu của Trung Quốc và là nguyên nhân hàng đầu khiến các đối thủ phương Tây phải lo ngại.
