Quả sa kê (tên khoa học: Artocarpus altilis) thuộc họ Dâu tằm (Moraceae), cùng họ với mít và chay. Cây sa kê cao trung bình 10–20m, tán rộng, lá lớn, xẻ thùy sâu, xanh bóng quanh năm. Quả có hình bầu dục hoặc hơi tròn, vỏ sần sùi với các vân nhỏ, khi non màu xanh đậm, khi chín chuyển vàng nhạt. Bên trong là phần thịt màu trắng kem hoặc vàng nhạt, kết cấu bột mịn, có hương thơm nhẹ. Nhìn qua, chắc chắn nhiều người sẽ nhầm tưởng sa kê là quả mít non vì vẻ bề ngoài có nhiều điểm tương đồng.
Theo tìm hiểu, sa kê có nguồn gốc từ khu vực Thái Bình Dương, từ hàng trăm năm trước người dân bản địa đã trồng sa kê làm nguồn lương thực chính nhờ giá trị dinh dưỡng cao. Sau này, cây được du nhập sang nhiều nước nhiệt đới, trong đó có Việt Nam, và phát triển tốt ở các tỉnh miền Tây. Cây ưa khí hậu nóng ẩm, đất tơi xốp và thoát nước tốt.
Sa kê có vị bùi, thơm nhẹ và độ ngọt thanh, đặc biệt khi nấu chín phần thịt quả mềm dẻo, tơi xốp như khoai tây hoặc bánh mì. Khi chiên, sa kê có lớp vỏ giòn vàng, phần ruột bên trong vẫn mềm, béo, tạo cảm giác vừa lạ vừa quen. Chính sự hài hòa giữa vị béo và bùi đã khiến sa kê trở thành nguyên liệu hấp dẫn trong nhiều món ăn.
Phổ biến nhất là sa kê chiên giòn, món ăn vặt này được nhiều người yêu thích nhờ lớp vỏ vàng ươm giòn rụm, phần ruột mềm bùi, ăn kèm muối tiêu chanh hoặc tương ớt rất đưa miệng. Ngoài ra, sa kê còn được dùng nấu canh xương, tạo vị thanh ngọt và bổ dưỡng; nấu cà ri cùng thịt gà, thịt bò hay hải sản, kết hợp nước cốt dừa để có hương vị béo thơm đậm đà.
Trong các món tráng miệng, sa kê hấp cốt dừa được ưa chuộng nhờ vị ngọt thanh, béo ngậy, trong khi sa kê nướng nguyên quả lại mang mùi thơm hấp dẫn, thịt quả dẻo bùi. Sa kê sấy khô giòn tan cũng là món snack lành mạnh, tiện lợi cho những bữa ăn nhẹ hoặc dùng kèm chè, bánh.
Trên thị trường, sa kê có giá khoảng 40.000-70.000 đồng/kg tùy thời điểm. Trong khi đó ở Trung Quốc, cây sa kê chỉ mới được du nhập vào vùng Hải Nam trong vài năm trở lại đây và có giá bán khá đắt đỏ. Quả sa kê ở Hải Nam được bán với giá khoảng 200 NDT/kg (723.000 đồng), tức là mỗi quả khoảng 1,5kg sẽ có giá lên tới hơn 1 triệu đồng.
Dưới đây là những lợi ích tuyệt vời mà loại quả này mang lại cho sức khỏe mà không phải ai cũng biết:
Tăng cường sức khỏe tim mạch
Sa kê được xem là một trong những nguồn cung cấp kali tự nhiên phong phú. Kali là khoáng chất quan trọng giúp giãn mạch, giảm áp lực máu, từ đó hỗ trợ hạ huyết áp và duy trì nhịp tim ổn định. Đặc biệt, trong quả sa kê còn chứa hợp chất phytochemical có tác dụng ngăn ngừa xơ vữa động mạch – nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý tim mạch nguy hiểm.
Hỗ trợ cân bằng đường huyết
Hàm lượng chất xơ cao trong sa kê giúp làm chậm quá trình hấp thu glucose từ thực phẩm, nhờ đó kiểm soát lượng đường trong máu một cách hiệu quả. Đây là lợi ích đặc biệt quan trọng đối với người bị tiểu đường hoặc có nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra, các hợp chất trong quả sa kê còn cung cấp dưỡng chất cho tuyến tụy, giúp cơ quan này sản xuất insulin ổn định, góp phần duy trì chỉ số đường huyết ở mức an toàn.
Bổ sung axit béo thiết yếu cho cơ thể
Sa kê là nguồn cung cấp dồi dào các axit béo omega-3 và omega-6 – hai dưỡng chất không thể thiếu cho sự phát triển toàn diện của não bộ và cơ thể. Omega-3 giúp tăng cường trí nhớ, khả năng tập trung, còn omega-6 hỗ trợ chức năng miễn dịch và quá trình chuyển hóa năng lượng. Đây là lý do sa kê đặc biệt có lợi cho trẻ em, người làm việc trí óc hoặc người cần phục hồi sức khỏe.
Cải thiện chức năng tiêu hóa
Lượng chất xơ phong phú trong quả sa kê có khả năng làm sạch đường ruột, loại bỏ độc tố và ngăn ngừa tình trạng táo bón. Bên cạnh đó, sa kê còn giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ phòng ngừa các bệnh tiêu hóa phổ biến như ợ nóng, viêm loét dạ dày hay viêm đại tràng. Khi hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru, cơ thể cũng sẽ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
Bảo vệ làn da khỏi tác nhân gây hại
Sa kê chứa lượng lớn chất chống oxy hóa cùng vitamin C – “lá chắn” bảo vệ làn da trước các tác nhân gây nhiễm trùng và lão hóa. Vitamin C còn giúp trung hòa gốc tự do, đồng thời thúc đẩy sản sinh collagen – loại protein giữ cho da luôn săn chắc, đàn hồi và rạng rỡ. Nhờ vậy, sa kê không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn là “bí quyết” để duy trì làn da khỏe mạnh.
Thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào
Các chất chống oxy hóa trong sa kê còn đóng vai trò như lớp bảo vệ chống lại tia UV từ ánh nắng mặt trời – nguyên nhân gây sạm da, nám và lão hóa sớm. Đồng thời, chúng kích thích sự hình thành tế bào mới, phục hồi những vùng da bị tổn thương, giúp làn da trở nên mịn màng, tươi trẻ và đều màu hơn.
Nuôi dưỡng tóc khỏe mạnh và kích thích mọc tóc
Sa kê cung cấp nhiều dưỡng chất cần thiết để duy trì mái tóc suôn mượt, chắc khỏe. Vitamin C trong quả giúp tăng khả năng hấp thu khoáng chất, nuôi dưỡng tóc từ bên trong. Hàm lượng sắt vừa phải giúp cải thiện tuần hoàn máu tới da đầu, kích thích nang tóc phát triển. Ngoài ra, omega-3 và omega-6 trong sa kê còn giúp cân bằng lượng dầu trên da đầu, giảm tình trạng gàu và ngứa, đồng thời hạn chế gãy rụng, viêm da đầu.