Trong cuốn Tám vị vua triều Lý, GS. Vũ Ngọc Khánh cho biết, cuối thế kỷ XI, nhà Lý đã chú trọng Nho học cho mở khoa thi đầu tiên (1075) và chọn được vị trạng nguyên khai hoa ở nước ta. Đó chính là Lê Văn Thịnh, người vùng Kinh Bắc.
Trạng nguyên Lê Văn Thịnh nổi tiếng là người thông minh, đỗ đại khoa xong ra làm quan ngay. Đến cuối năm 1076 ông được thăng chức Thị lang bộ Binh (nắm quyền quản lý hành chính quân sự cả nước).
Năm 1084, sau chiến thắng quân tống, Vua Lý chủ trương ngoại giao khôn khéo. Lê Văn Thịnh được cử sang Tống đàm phán. Chuyến đi này đã cho thấy Lê Văn Thịnh là nhà ngoại giao kiên quyết, lý lẽ vững vàng khiến quân tống hổ thẹn. Nhờ chiến công này, ngay năm sau 1085, ông được phong làm Thái sự, quan đầu triều.
Đường quan lộ đang lên, tiếc thay Thái sư Lê Văn Thịnh lại vướng vào kỳ án hóa cọp giết vua hay còn gọi là vụ án Dâm Đàm (Hồ Tây) từ đó nhận kết cục cay đắng.
Theo đó, vào một buổi sáng năm Bính Tý (1096) nhà Vua và các triều thần dong thuyền dạo chơi Hồ Tây. Thuyền ra đến giữa hồ thì sương mù tỏa xuống che cả đội thuyền ngự, ảo ảo, mờ mờ. Bỗng đâu một con cọp xuất hiện, lao bổ vào Vua Lý Nhân Tông.
Người lái thuyền nhanh chí vớ lấy cái lưới ở bên cạnh mình quăng vào đầu cọp khiến cọp không thoát ra được. Lúc này mây mù tản đi, trông rõ mặt người. Và thật kỳ lạ không có cọp chỉ có Thái sư Lê Văn Thịnh đang loay hoay trong tấm lưới.
Lê Văn Thịnh bị buộc tội dùng phép thuật để hóa cọp toan giết vua cướp ngôi.
Lẽ ra tội này phải tru di tam tộc nhưng vua Lý Nhân Tông nể tình nên tha tội chết. Ông bị cắt hết chức tước, bị đi đày.
Cho đến nay kỳ án hồ Dâm Đàm vẫn chưa có lời giải đáp. Nhiều sử gia thời phong kiến cho rằng Lê Văn Thịnh có tham vọng cướp ngôi. (Đền thờ Thái sư Lê Văn Thịnh).
Ngày nay, nhiều nhà khoa học không tin vào chuyện phù phép đã cố gắng giải thích sự kiện này dưới góc nhìn khoa học. Hơn thế nhiều người cho rằng, giết vua là tội nặng, vì sao vua Lý lại xử phạt một cách khoan hồng?... Những câu hỏi này cần lời giải đáp.
Tuy nhiên, đến nay đây vẫn là một kỳ án chưa có hồi kết.
