Tồn tại từ khoảng năm 550 TCN đến năm 330 TCN, đế chế Ba Tư thứ nhất hay đế chế Achaemenid được một số sử gia coi là đế quốc thực sự đầu tiên vì đã đặt ra các chuẩn mực về một đế quốc quân sự cho các đế quốc sau này.
Đế chế Ba Tư thứ nhất được thành lập bởi vua Cyrus Đại đế, người có tước hiệu Vua của các Vua (Shahanshah). Vào thời đó, vùng Trung Đông là một trung tâm văn minh lớn nhất của nhân loại.
Vì vậy, khi thống trị hầu hết Trung Đông, triều đại Achaemenid đã cai trị một tỷ lệ dân số thế giới lớn hơn bất cứ đế chế nào khác trong lịch sử. Theo ước lượng của các nhà nghiên cứu, vào năm 480 TCN, đế chế này có dân số khoảng 50 triệu người, bằng 44% dân số toàn thế giới lúc đó.
Khi đó Ba Tư là đế chế đầu tiên kết nối nhiều khu vực trên thế giới, bao gồm Trung Đông, Bắc Phi, Trung Á, Ấn Độ, châu Âu và vùng Địa Trung Hải. Đế chế này đã khơi mào cho khái niệm đế chế ở những nơi như Hy Lạp và Ấn Độ.
Một đế chế lớn như vậy chỉ có thể quy tụ lại được nhờ vào sức mạnh quân sự. Các thành tựu quân sự của đế chế Ba Tư là rất đáng nể. Các chiến dịch khác nhau của họ đã chinh phục được nhiều nền văn minh tiên tiến của thế giới khi ấy như là Babylon, Lydian, Ai Cập, và Hindu.
Di sản của Đế chế Ba Tư để lại cho thế giới bao gồm việc sử dụng một mạng lưới đường bộ, hệ thống bưu chính, một ngôn ngữ hành chính thống nhất (tiếng Aramaic), chế độ tự trị dành cho các dân tộc thiểu số, và một chế độ quan liêu.
Tôn giáo Ba Tư – Bái Hỏa giáo – có ảnh hưởng đến sự phát triển của các khái niệm chính yếu như tự do ý chí, thiên đường và địa ngục trong các tôn giáo Abraham cho tới đạo Do Thái.
Hùng mạnh như thế, nhưng sự tồn tại của đế chế Ba Tư thứ nhất chỉ kéo dài được hơn 2 thế kỷ. Họ đã chịu một kết thúc bi thảm dưới tay Alexander Đại đế của Macedonia sau nhiều cuộc chiến ác liệt.
Dù vậy, với tư cách là một đế chế chủ chốt trong buổi bình minh lịch sử loài người. đế chế Ba tư thứ nhất để lại di sản dài lâu cho sự phát triển sau này của các nền văn minh thế giới và các đế chế tương lai.
