Ung thư gan

Theo số liệu từ Globocan, Việt Nam phát hiện mới khoảng 20.200 nam giới mắc ung thư gan năm 2020. TS Đỗ Tuấn Anh, Trưởng khoa Phẫu thuật Gan mật – Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, cho biết đây là bệnh lý ung thư có tỉ lệ tử vong hàng đầu.

Ung thư gan ở giai đoạn đầu thường rất khó phát hiện. Bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng của viêm gan mạn tính hoặc xơ gan tiến triển như chán ăn; đau, nặng tức vùng hạ sườn phải; trướng bụng; vàng da, củng mạc mắt,…

Trong giai đoạn muộn hơn, các triệu chứng trên rõ ràng hơn hoặc xuất hiện thêm các biến chứng của bệnh:

- Sụt cân không rõ nguyên nhân

- Buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán ăn.

- Luôn có cảm giác ngứa

- Đi ngoài phân trắng/bạc màu.

Cách tốt nhất để phòng ngừa, phát hiện ung thư gan là khám sức khỏe định kỳ siêu âm gan 6 tháng/lần, đặc biệt là những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ cao như xơ gan, viêm gan mạn tính do rượu, viêm gan virus B, C,…. Ngoài ra tiêm đầy đủ vắc xin viêm gan B, tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại dễ làm tổn thương gan.

Ung thư phổi

Đây là loại ung thư đứng hàng thứ 2 trong top 5 bệnh ung thư phổ biến nhất ở nam giới Việt Nam. Cụ thể, có gần 18.700 ca ung thư phổi mới năm 2020.

Ở giai đoạn sớm, bệnh thường không có triệu chứng. Ở giai đoạn muộn hơn, bệnh nhân có thể có các triệu chứng sau:

Ho khan, ho máu, hay ho có đờm; Đau ngực; Khó thở; Khàn tiếng; Đau đầu (khi di căn não) hoặc phù mặt, cổ và tay (khi tĩnh mạch lớn ở ngực bị chèn ép).

Nếu khối u ở đỉnh phổi, bệnh nhân có thể có các triệu chứng như: Đau ở tay, vai, hoặc cổ; Sụp mí mắt, nhìn mờ, nửa mặt bị đỏ; Yếu hoặc liệt tay.

Tất cả các triệu chứng trên có thể do các nguyên nhân khác ngoài ung thư phổi. Nhưng khi có các triệu chứng trên, hãy đi khám tại các cơ sở chuyên khoa để được bác sỹ khám, tư vấn bệnh.

Cách tốt nhất để phòng ngừa ung thư phổi là không hút thuốc lá, do người hút thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn rất nhiều (khoàng 20 lần) so với người không hút thuốc lá. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào hút thuốc lá cũng ung thư phổi, và có những trường hợp không hút vẫn mắc bệnh.

Ung thư dạ dày

Hơn 11.000 người đàn ông Việt Nam phát hiện mắc ung thư dạ dày năm 2020, gần gấp đôi nữ giới. PGS.TS Phạm Hoàng Hà, Trưởng khoa Phẫu thuật tiêu hoá Bệnh viện Việt Đức, cho hay với nhóm bệnh nhân phát hiện ung thư dạ dày từ các triệu chứng sớm, khối u có kích thước nhỏ, họ thường có triệu chứng mơ hồ, không rõ ràng, ăn vào một chút cũng đầy bụng, chậm tiêu.

"Bình thường ăn một chút chỉ 15 phút là tiêu hoá được, bệnh nhân ung thư dạ dày có thể 2-3 tiếng vẫn chưa tiêu hoá hết, rất khó chịu" - PGS Hà nói thêm.

Những dấu hiệu sớm của ung thư dạ dày là bệnh nhân khó chịu vùng bụng trên rốn, đau tức, đau nhẹ, không phải cơn đau dữ dội, quằn quại. Một số bệnh nhân thiếu máu, hoa mắt, chóng mặt đặc biệt khi thay đổi tư thế.

Khi ung thư ở giai đoạn tiến triển (có di căn hoặc biến chứng), bệnh nhân bị chướng bụng, hoặc sờ thấy trên cổ nổi hạch. Khi ung thư biến chứng, bệnh nhân thấy có chảy máu, nôn ra máu hoặc đại tiện phân đen như nhựa đường.

Ung thư đại trực tràng

Xếp sau 3 loại ung thư trên là ung thư đại trực tràng, với gần 8.900 ca mắc mới ở nam giới Việt năm 2020. Theo TS.BS Phạm Văn Bình, Phó giám đốc Bệnh viện K, ung thư đại trực tràng có biểu hiện ở mọi bộ phận liên quan đến đường tiêu hóa.

Một số dấu hiệu thường gặp như: hơi thở hôi, hay ợ hơi, ợ chua, đau tức vùng bụng trước hoặc sau khi ăn… Đau quặn bụng, đau râm ran là biểu hiện của rối loạn tiêu hóa do nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, ở một vài trường hợp, điều đó báo hiệu sự tồn tại của các khối u ở dạ dày - ruột.

Đại tràng là cơ quan bài tiết trong quá trình tiêu hóa, nên ở giai đoạn sớm, người bệnh thường hay bị chứng rối loạn đại tiện như đi táo, đi lỏng thất thường, tình trạng này kéo dài.

Đau quặn bụng, mót rặn, khó chịu khi đi ngoài... rất có thể là dấu hiệu ung thư đại tràng. Chán ăn, khó tiêu, đầy trướng bụng trên vùng rốn, ăn không ngon cũng là tình trạng thường thấy, nếu kéo dài khiến cơ thể mệt mỏi, sút cân.

Một người nếu giảm cân bất thường mà không phải do tập luyện hay ăn kiêng, rất có thể đó là dấu hiệu của ung thư, nhất là ung thư đại tràng, dạ dày hoặc các bộ phận khác liên quan đến đường tiêu hóa.

Ngoài các triệu chứng nêu trên, khi ung thư ở giai đoạn muộn, có người sờ thấy cả khối u nổi ở dưới da bụng, vàng da, bụng to dần…

Ung thư tiền liệt tuyến

Riêng năm 2020, có tới gần 6.300 người Việt phát hiện mắc bệnh này và hơn 2.620 ca tử vong.

Giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt, triệu chứng thường không rõ ràng hoặc có biểu hiện tương tự u phì đại lành tính.

Các dấu hiệu cảnh báo như: tiểu nhiều lần, tiểu vội, tiểu són. Các triệu chứng chèn ép cũng dễ gặp như tiểu khó, phải rặn, rớt nước tiểu sau cùng, tiểu không hết.

Nặng hơn, bệnh nhân có thể gặp bí tiểu hoàn toàn hay không hoàn toàn, nhiễm khuẩn tiết niệu, tiểu ra máu. Bệnh nhân cũng có những dấu hiệu như rối loạn chức năng tình dục, đau lưng, hông...

Nếu ở giai đoạn muộn, bệnh có các biểu hiện của di căn ung thư là rối loạn tiểu tiện do u xâm lấn vùng cổ bàng quang và xâm lấn lỗ niệu quản; Di căn xương gây đau nhức xương.

Nếu bệnh di căn cột sống có thể gây chèn ép tủy, gây liệt chi, rối loạn cơ tròn; Di căn hạch chậu, gây phù chân; Xuất tinh ra máu nếu di căn túi tinh.

 

Iana dos Reis Nunes mới 43 tuổi khi cô cảm thấy thứ gì đó giống như bong bóng trong bụng khi nằm nghiêng. Siêu âm phát hiện ra các đốm trên gan của cô nên cô phải xét nghiệm máu và nội soi.

“Có một khối u to bằng nắm tay nhưng vợ tôi không bị đau và không gặp vấn đề với việc đi tiêu”, Brendan Higgins, chồng cô, một nghệ sĩ sống ở thành phố New York (Mỹ), nhớ lại.

Vào thời điểm các bác sĩ chẩn đoán, ung thư đại trực tràng của Reis Nunes đã ở giai đoạn 4, di căn đến các bộ phận khác trên cơ thể.

“Vợ tôi sinh con 15 tháng trước khi được chẩn đoán, vì vậy cô ấy đã phải xét nghiệm máu nhiều lần, được bác sĩ chăm sóc và siêu âm. Nhưng không có dấu hiệu của bất cứ điều gì”, anh Higgins nói.

Khi ung thư tấn công người trưởng thành dưới 50 tuổi, các bác sĩ gọi đó là trường hợp khởi phát sớm. Những ca ung thư ở nhóm tuổi này ngày càng trở nên phổ biến hơn.

Theo CNN, dữ liệu ung thư từ 44 quốc gia ghi nhận, tỷ lệ mắc ung thư khởi phát sớm đang tăng nhanh đối với đại trực tràng và 13 loại ung thư khác, nhiều loại trong số đó ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Sự gia tăng đang xảy ra ở không ít nước có thu nhập trung bình và cao.

Các tác giả của bài đánh giá giải thích, sự gia tăng số ca bệnh ở những người trẻ tuổi một phần do xét nghiệm chính xác hơn hơn đối với một số loại ung thư, chẳng hạn như ung thư tuyến giáp. Nhưng đồng tác giả Shuji Ogino, giáo sư bệnh học tại Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan, nhận định, đó không phải là lý do chủ đạo cho xu hướng này,

Giáo sư Ogino cho biết, sự gia tăng đột biến do một số yếu tố nguy cơ không lành mạnh có thể đang kết hợp với nhau, một số yếu tố đã được biết đến và một số cần được tìm hiểu thêm.

Ông lưu ý rằng nhiều nguy cơ đã được xác định như mối liên hệ giữa ung thư và béo phì, lười vận động, tiểu đường, rượu, hút thuốc, ô nhiễm môi trường, chế độ ăn nhiều thịt đỏ và thêm đường, chưa kể làm việc theo ca và thiếu ngủ.

“Và có rất nhiều yếu tố nguy cơ không xác định, như chất gây ô nhiễm hoặc như phụ gia thực phẩm. Không ai biết”, Giáo sư Ogino nói.

Ogino cho rằng thực tế rất nhiều bệnh ung thư trong số này - 8 trong số 14 bệnh được nghiên cứu - liên quan đến hệ tiêu hóa cho thấy một vai trò lớn của chế độ ăn uống và vi khuẩn sống trong ruột của chúng ta.

Tiến sĩ Elizabeth Platz, nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg, đánh giá: “Tôi nghĩ đây là một phần quan trọng khi chỉ ra tỷ lệ phơi nhiễm ở độ tuổi trẻ, đang tạo ra ung thư khởi phát sớm hơn”.

Ví dụ như béo phì. Hiện nay, mọi người đang trở nên béo phì khi trẻ hơn, ngay cả khi còn nhỏ, vì vậy nguy cơ ung thư đang hình thành sớm hơn nhiều thập kỷ so với các thế hệ trước.

Sự bùng nổ ung thư đại trực tràng ở những người trẻ tuổi

Sự gia tăng của bệnh ung thư đại trực tràng khởi phát sớm - loại ung thư mà Reis Nunes mắc phải - đặc biệt nhanh.

Đánh giá của Giáo sư Ogino cho thấy trong những năm nghiên cứu, tỷ lệ gia tăng trung bình hằng năm của bệnh ung thư đại trực tràng ở thanh niên là khoảng 2% ở Mỹ, Australia, Canada, Pháp và Nhật Bản; gần 3% mỗi năm ở Anh, Scotland và xứ Wales. Ở Hàn Quốc và Ecuador, con số này là khoảng 5% mỗi năm.

"Con số có vẻ không lớn nhưng sẽ là một thay đổi lớn trong 10 hoặc 20 năm”, Giáo sư Ogino nói.

Từ năm 1988 đến 2015, mức tăng hằng năm trên đã đẩy tỷ lệ ung thư đại trực tràng sớm từ gần 8 trên 100.000 người lên gần 13 trên 100.000 - tăng 63%.

Các nghiên cứu cho thấy khoảng 1/10 số trường hợp ung thư đại trực tràng ở Mỹ trong nhóm từ 20 đến 50 tuổi.

Càng trẻ, nguy cơ càng cao

Đánh giá của Giáo sư Ogino cho thấy hiệu ứng thuần tập, đồng nghĩa nguy cơ mắc bệnh ung thư khởi phát sớm đã tăng lên đối với nhóm người kế tiếp được sinh ra sau đó. Ví dụ, những người sinh vào những năm 1990 có nguy cơ mắc ung thư cao hơn so với những người sinh vào những năm 1980.

Các khối u ác tính khác gia tăng ở những người Mỹ trẻ tuổi bao gồm ung thư vú, nội mạc tử cung, túi mật và ống mật, thận, tuyến tụy, tuyến giáp, dạ dày, tủy.

Tiến sĩ Karen Knudson, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Ung thư Mỹ.

Ung thư là chẩn đoán nghiêm trọng ở mọi lứa tuổi, nhưng khi xuất hiện ở những người trẻ tuổi, các khối u thường hung hãn hơn và thường không được phát hiện trong thời gian dài bởi việc kiểm tra ung thư định kỳ không được khuyến nghị cho một số loại ung thư phổ biến nhất, chẳng hạn như như vú và tuyến tiền liệt, cho đến khi 50 tuổi.

Không còn là bệnh của người già

Reis Nunes bắt đầu điều trị vào năm 2017 tại Trung tâm ung thư Sloan Kettering và Mount Sinai ở New York. Các bác sĩ giải thích cô là một trong số ngày càng nhiều bệnh nhân trẻ hơn.

Higgins, chồng của Reis Nunes cho biết anh đã dành nhiều thời gian trong các nhóm hỗ trợ trực tuyến để tìm kiếm câu trả lời.

“Có rất nhiều người trẻ trong những nhóm đó. Không chỉ những người ở độ tuổi 50 và 60 mà là 30, 40 tuổi. Vì vậy, tôi rất ý thức rằng đây không phải là bệnh của người già nữa”, Higgins nói.

Tiến sĩ Karen Knudson, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Ung thư Mỹ, cần làm 3 việc sau khi biết về những đánh giá trên: “Một là kêu gọi nghiên cứu để chúng ta thực sự hiểu một số xu hướng cụ thể”.

Thứ hai, nhận thức rõ hơn về các rủi ro, hy vọng giúp mọi người sửa đổi hành vi để kiểm soát nguy cơ mà họ có thể gặp phải.

Thứ ba, các nhóm đưa ra khuyến nghị về tầm soát ung thư nên đánh giá lại thời điểm bắt đầu khám sàng lọc. Có thể nên bắt đầu ở lứa tuổi trẻ hơn.

Trên thực tế, điều đó đã xảy ra.

Năm 2021, tỷ lệ mắc bệnh ung thư đại trực tràng gia tăng ở những người trẻ tuổi đã khiến Lực lượng Đặc nhiệm Dịch vụ Dự phòng Mỹ giảm độ tuổi khuyến nghị bắt đầu tầm soát xuống 45.

Higgins cho biết, năm đầu điều trị ung thư của vợ anh gần như kỳ diệu, phản ứng tốt với hóa trị liệu. Nhưng sau đó, mọi chuyện xuống dốc rất nhanh chóng.