Từ xa xưa, yến sào đã được xếp vào hàng cao lương mỹ vị, là món ăn chỉ dành cho vua chúa, giới quý tộc nhờ giá trị dinh dưỡng cao và sự quý hiếm trong tự nhiên.

Ngày nay, khi công nghệ nuôi yến phát triển và việc tiếp cận tổ yến trở nên phổ biến hơn, sản phẩm này được tung hô như một loại thần dược có thể bồi bổ toàn diện cho mọi lứa tuổi.

Tuy nhiên, liệu những lời quảng cáo hoa mỹ ấy có cơ sở khoa học không? Hay đó chỉ là một phần trong chiến lược tiếp thị đầy khôn khéo.

Yến sào - thượng phẩm từ thiên nhiên

Yến sào là tổ của chim yến, được hình thành từ nước bọt tiết ra trong quá trình loài chim này làm tổ. Quá trình tạo tổ thường kéo dài từ 30 đến 45 ngày, mỗi tổ nặng khoảng 7 – 15g. Trước đây, việc khai thác yến chủ yếu thực hiện trong hang động tự nhiên, nguy hiểm và hiếm có, nên tổ yến rất quý giá. Hiện nay, nhờ công nghệ nuôi chim yến trong nhà, nguồn cung tổ yến đã dồi dào hơn, nhưng giá trị của yến sào vẫn ở mức cao, dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng/kg.

Theo các phân tích dinh dưỡng hiện đại, tổ yến chứa khoảng 45 – 55% protein (dễ hấp thụ); 18 loại axit amin, trong đó có nhiều axit amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được như valine, leucine, isoleucine, threonine; 7 – 10% carbohydrate; Khoáng chất như sắt, kẽm, kali, canxi, magie, phốt pho; Các yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGF) có vai trò trong tái tạo mô và tế bào.

Đặc biệt, yến sào còn chứa axit sialic thành phần quan trọng trong cấu trúc tế bào thần kinh, giúp tăng cường trí nhớ và glycoprotein hỗ trợ miễn dịch.

Công dụng của yến sào, khoa học nói gì?

Tăng cường sức đề kháng

Một số nghiên cứu cho thấy các hợp chất trong yến sào có khả năng kích thích sản sinh tế bào miễn dịch, giúp cơ thể tăng cường khả năng phòng chống vi khuẩn, virus. Điều này lý giải tại sao tổ yến thường được dùng để bồi bổ cho người mới ốm dậy, người cao tuổi, phụ nữ sau sinh…

Hỗ trợ phục hồi sau bệnh

Với hàm lượng dinh dưỡng cao, dễ tiêu hóa, yến sào được xem là thực phẩm lý tưởng cho người đang suy nhược, sau phẫu thuật, hay bệnh nhân ung thư đang điều trị hóa chất. Nhiều bệnh viện đã đưa tổ yến vào thực đơn dinh dưỡng cho bệnh nhân trong quá trình hồi phục.

Làm đẹp và chống lão hóa

Glycoprotein và EGF trong yến sào có vai trò quan trọng trong việc tái tạo da, cải thiện độ đàn hồi và dưỡng ẩm. Vì thế, nhiều phụ nữ dùng tổ yến với mục đích làm đẹp từ bên trong. Một số hãng mỹ phẩm cũng sử dụng chiết xuất tổ yến trong các sản phẩm chống lão hóa, làm trắng da.

Cải thiện trí nhớ

Axit sialic vốn đóng vai trò trong phát triển hệ thần kinh và trí não, có mặt trong yến sào với tỷ lệ đáng kể. Một vài nghiên cứu sơ bộ trên động vật cho thấy yến sào có thể cải thiện khả năng học tập và trí nhớ, tuy nhiên, các thử nghiệm lâm sàng trên người vẫn chưa đầy đủ để khẳng định chắc chắn hiệu quả này.

Những hiểu lầm, quảng cáo thổi phồng

Bên cạnh những giá trị dinh dưỡng có thật, thị trường hiện nay tràn lan những lời quảng cáo phóng đại, thậm chí sai sự thật về công dụng của yến sào như: Trẻ uống yến sẽ cao lớn vượt trội; Người bị ung thư dùng yến sẽ khỏi bệnh; Yến sào giúp “trẻ mãi không già”, “đẹp không cần thẩm mỹ”...

Những tuyên bố này chưa có cơ sở khoa học để xác nhận. Tổ yến là thực phẩm bổ dưỡng, nhưng không thể thay thế thuốc và không có tác dụng điều trị bệnh như nhiều người lầm tưởng.

Không phải ai cũng nên dùng yến sào

Dù yến sào bổ dưỡng, nhưng không phải ai cũng phù hợp:

Trẻ dưới 1 tuổi hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, sử dụng dễ dị ứng.

Người có cơ địa dị ứng: Dễ phản ứng với protein lạ.

Người bị tiểu đường: Một số sản phẩm yến chưng có đường tiềm ẩn nguy cơ tăng đường huyết.

Người bệnh gout hoặc có vấn đề chuyển hóa đạm: Cần cẩn trọng do hàm lượng protein cao.

Ngoài ra, lạm dụng yến sào trong chế độ ăn có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng, dẫn đến chán ăn các thực phẩm khác.

Nguy cơ từ hàng giả và sản phẩm trôi nổi

Trên thị trường, không ít sản phẩm yến sào bị làm giả bằng cách pha tạp gelatin, lòng trắng trứng, thạch agar, hoặc dùng hóa chất tẩy trắng, tạo mùi. Việc sử dụng yến giả không chỉ gây lãng phí tiền bạc mà còn tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe.

Người tiêu dùng nên chọn mua tại các thương hiệu uy tín, có chứng nhận nguồn gốc, vệ sinh an toàn thực phẩm và có mã QR truy xuất rõ ràng. Đừng vì ham rẻ mà đánh cược sức khỏe của bản thân và gia đình.