Những năm gần đây, trên thị trường cây cảnh xuất hiện nhiều cây khế bonsai cổ thụ có giá trị "khủng". Trong đó phải kể tới cây khế bonsai thuộc sở hữu của anh Trần Văn Thọ (sinh năm 1992, trú tại xã Hòa Thuận, TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk).
Anh Thọ chia sẻ, vào năm 2019, một người dân ở vùng sâu thuộc huyện Đồng Xuân (Phú Yên) trong lúc lên nương làm rẫy đã tình cờ phát hiện một cây khế có hình dáng kỳ lạ nằm ngang dưới suối, trông chẳng khác gì một tảng đá lớn. Nhận được hình ảnh và video do bà con gửi đến, anh bán tín bán nghi, không tin đó lại là một gốc khế thật.
Không yên tâm, anh quyết định lên đường, vượt quãng đường gần 300km để tận mắt xem thực hư. Khi đến nơi, anh nhìn thấy ngôi làng nằm nép mình dưới chân núi, bao quanh là cánh đồng bát ngát. Được người dân dẫn đến con suối nhỏ, anh không khỏi bất ngờ khi chứng kiến gốc khế hiện ra đúng như lời đồn – phần lớn thân cây (khoảng 60%) bị đất đá vùi lấp, chỉ còn phần nhô lên mặt đất lộ rõ hình thù kỳ lạ như một phiến đá tự nhiên.
Tìm hiểu thêm từ người dân địa phương, anh được biết khoảng năm 2009, sau một trận lũ lớn, cây khế bị trôi xuống suối, rồi bị cây rừng, tre nứa phủ kín nên hầu như không ai để ý đến nữa.
Sau khi xin phép chính quyền địa phương, anh Thọ bắt đầu hành trình đưa cây khế về Đắk Lắk – một hành trình đầy gian truân. Do cây nằm sâu dưới suối, việc di chuyển vô cùng khó khăn. Anh phải thuê xe cẩu từ Đắk Lắk xuống tận Đồng Xuân để trục vớt. Nhưng khi cây vừa được cẩu lên, chân xe bỗng gãy, cần cẩu cũng hỏng theo. Anh tức tốc chạy đến nhà dân gần đó mượn dụng cụ tháo rời phần chân xe, cố gắng xử lý tại chỗ. Nhưng chưa dừng lại ở đó, khi xe chỉ mới di chuyển được khoảng 50 mét thì mắc lầy giữa đường. Lần lượt thuê đến chiếc xe càng thứ tư để kéo, nhưng lần nào dây cáp cũng bị đứt, mọi nỗ lực đều thất bại.
Đang loay hoay tìm cách giải quyết, anh phát hiện xe cẩu bị cháy côn, buộc phải thuê người mang xe về TP. Phú Yên cách đó gần 90km để sửa. May mắn thay, sau nhiều ngày vất vả, cuối cùng cây khế cũng được đưa về tới Đắk Lắk an toàn.
Giờ đây, cây khế đã hồi sinh mạnh mẽ, cành lá xum xuê, dáng thế đẹp mắt, cao 3,5m, tán rộng cũng 3,5m, hoành thân lên tới 300cm. “Hai năm trước có người ngỏ ý mua với giá 3,8 tỷ đồng nhưng tôi từ chối. Cây khế này rất đặc biệt, gắn bó với tôi như một phần ký ức tuổi thơ, nên tôi chưa sẵn lòng để nó đi”, anh Thọ chia sẻ.
Ngoài ra, trong vườn của anh Thọ hiện còn có cây khế nu chua cổ thụ từ Thái Lan. Cây khế nu chua này được anh Thọ kỳ công mua về từ tỉnh Khon Kaen, một vùng đất nổi tiếng về cây cảnh tại Thái Lan. Cây cao khoảng 3 mét, hoành thân lên tới 250cm – nhưng điều khiến nó trở nên đặc biệt không chỉ ở kích thước mà còn nằm ở hình dáng và cấu trúc thân nu vô cùng độc đáo. Từ gốc cho tới ngọn, toàn bộ thân cây nổi lên những u bướu, sần sùi một cách tự nhiên. Các mắt nu phân bố đều khắp, kết nối liền mạch từ gốc đến ngọn, hiếm gặp đến mức phải vài nghìn cây mới có thể tìm được một cây có dáng và cấu trúc nu đột biến như thế.
Những hình ảnh về gốc khế nu của anh Thọ
Điều đặc biệt là toàn bộ các khối nu trên cây đều là nu “sống”, nghĩa là không bị mục ruỗng hay sâu mọt, và nằm gắn chặt trên thân cây với cấu trúc chắc nịch, tạo nên dáng vẻ khỏe khoắn. Phần rễ của cây cũng là một tác phẩm nghệ thuật hiếm thấy. Không giống những cây khế bình thường, rễ cây khế nu này ăn sâu vào lòng đất nhưng phần nổi lên vẫn mang đầy những u nu sần sùi, xếp lớp như vảy rồng.
Trên chợ mạng hay trong các hội nhóm cây cảnh, bonsai khế được rao bán với nhiều mức giá khác nhau, từ vài trăm nghìn đồng đến vài triệu đồng.
Từ bao đời nay, cây khế đã trở thành một hình ảnh thân thuộc, gắn bó mật thiết với làng quê Việt Nam. Loài cây mộc mạc này không chỉ mang đến bóng mát, quả ngọt mà còn là một phần trong ký ức tuổi thơ của biết bao thế hệ. Mấy năm nay, cây khế bước vào thế giới cây cảnh nghệ thuật, trở thành một trong những loài cây được giới chơi bonsai ưa chuộng và săn lùng.
Ngày nay, không khó để bắt gặp hình ảnh cây khế bonsai được trưng bày trong sân vườn, tiểu cảnh hay đặt trang trọng trong nhà, biệt thự, như một điểm nhấn phong thủy. Theo quan niệm Á Đông, cây khế tượng trưng cho tài lộc và sự đủ đầy. Đặc biệt, quả khế có năm múi, tương ứng với ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ – đại diện cho sự cân bằng, hòa hợp trong vũ trụ. Nhiều người còn thích thú với cách lý giải tên gọi: ở miền Nam, “khế già” nói lái thành “khá về” – ngụ ý mang lại sự phát đạt, sung túc. Chính vì thế, trong giới kinh doanh, cây khế được xem như “cây sinh tài, sinh lộc”, góp phần thu hút may mắn, vận khí tốt cho gia chủ.
Không chỉ mang giá trị biểu tượng, cây khế còn ghi điểm nhờ hình dáng đặc biệt. Thân cây có nhiều cành nhánh, dễ uốn lượn, tạo dáng bonsai theo nhiều thế độc đáo như dáng hoành, dáng trực, dáng đổ, dáng long, phù hợp với thị hiếu và phong thủy từng người. Cây có tuổi thọ cao, bộ rễ khỏe mạnh, đôi khi trồi lên khỏi mặt đất thành những đường cong gân guốc như tác phẩm điêu khắc sống. Vào mùa, khế ra hoa tím nhỏ xíu nổi bật giữa nền lá xanh, kết trái vàng óng hoặc xanh nhạt với hình dáng thuôn dài rất bắt mắt.