Vắc xin là một trong những thành tựu y học vĩ đại nhất giúp con người chống lại các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Đối với trẻ em, việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần tạo miễn dịch cộng đồng, ngăn chặn dịch bệnh lây lan.

Bệnh lao

Là bệnh truyền nhiễm do trực khuẩn lao Mycobacterium tuberculosis gây ra. Bệnh lây qua đường hô hấp và từ đó vi khuẩn có thể qua máu, hạch bạch huyết đến các cơ quan khác trong cơ thể và gây ra các bệnh cảnh lao phổi, lao hạch, lao xương khớp, lao màng não, lao đường tiêu hóa, lao kê... Trẻ nhỏ mắc lao kê, lao màng não rất nguy hiểm.

Viêm gan B

Là bệnh do virus viêm gan B gây ra, rất dễ lây qua đường tiêm chích, quan hệ tình dục, mẹ truyền sang con. Bệnh thường khởi phát với biểu hiện sốt nhẹ, chán ăn, khó tiêu, đầy bụng, đau đầu, nôn, sau khoảng 7-10 ngày xuất hiện vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu... Sau khoảng 4-6 tuần các triệu chứng giảm dần và chuyển thành nhiễm virus viêm gan B mạn tính. Một số trường hợp bị tối cấp có thể diễn biến rầm rộ, hôn mê và tử vong.

Khi bị nhiễm virus viêm gan B mạn tính có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm gan mạn tính, suy gan, xơ gan, ung thư gan...

Bệnh do HIB viêm phổi và viêm màng não mủ ở trẻ

Là bệnh do vi khuẩn Haemophilus influenzae típ b gây ra, bao gồm 2 bệnh cảnh nghiêm trọng là viêm phổi và viêm màng não mủ ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi.

Bệnh thường khởi phát với các dấu hiệu nhiễm khuẩn hô hấp trên như sốt, ho, chảy mũi… nên rất dễ nhầm lẫn với những triệu chứng cảm cúm, viêm mũi họng, viêm phế quản thông thường. Viêm màng não do Hib thường để lại di chứng thần kinh nặng nề.

Bệnh bạch hầu

Là bệnh truyền nhiễm lây qua đường hô hấp do tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc người lành mang vi khuẩn bạch hầu, hoặc do tiếp xúc với những đồ vật có dính chất bài tiết của người bị nhiễm vi khuẩn bạch hầu. Bệnh có thể gây viêm mũi, họng, thanh quản và gây biến chứng nặng ở tim, thần kinh, hôn mê, suy hô hấp và thậm chí tử vong.

Bệnh ho gà

Là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính đường hô hấp, thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Khởi đầu của bệnh có thể không sốt hoặc sốt nhẹ, có viêm long đường hô hấp trên, mệt mỏi chán ăn và ho. Cơn ho ngày càng nặng và trở thành kịch phát trong 1-2 tuần, kéo dài 1-2 tháng hoặc lâu hơn. Bệnh có thể gây viêm phổi và tử vong ở trẻ nhỏ.

Bệnh uốn ván

Là bệnh nhiễm trùng nhiễm độc nguy hiểm do vi khuẩn Clostridium tetani xâm nhập qua vết thương hở, qua vết rách, bỏng, phẫu thuật, sinh đẻ không vô khuẩn. Bệnh gây co cứng, co giật, khó nuốt, uống sặc, ngạt thở và có thể dẫn đến tử vong. Đối với uốn ván sơ sinh trẻ có biểu hiện bỏ bú, khít hàm, co cứng toàn thân và tử vong.

Bệnh bại liệt

Là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây qua đường tiêu hóa do virus bại liệt gây ra. Virus sau khi vào cơ thể sẽ đến hạch bạch huyết, tại đây một số ít virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương gây tổn thương các tế bào ở vùng sừng trước tủy sống và tế bào thần kinh vận động của vỏ não.

Bệnh để lại di chứng tàn tật suốt đời. Dù chỉ có 1% người mắc bệnh biểu hiện triệu chứng liệt điển hình, bệnh bại liệt có thể gây liệt tủy sống hoặc liệt cơ hô hấp dẫn đến tử vong.

Bệnh do phế cầu

Vi khuẩn phế cầu Streptococcus pneumonie là một phần của hệ vi sinh vật đường hô hấp trên nhưng có thể gây bệnh trong những điều kiện thích hợp. Bệnh lây truyền chủ yếu thông qua hắt hơi, ho và tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, có nguy cơ dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm tai giữa.

Các bệnh do phế cầu khuẩn thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi và người già trên 65 tuổi, hoặc những người có cơ địa suy giảm miễn dịch. Những đối tượng này khi mắc bệnh thường diễn tiến nghiêm trọng, có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng và tử vong.

Rotavirus viêm dạ dày ruột

Virus Rota lây truyền qua đường phân - miệng, ngoài ra có thể lây theo đường tiếp xúc. Viêm dạ dày ruột do Rotavirus có triệu chứng chủ yếu là tiêu chảy, ngoài ra trẻ có thể sốt, đau bụng và nôn mửa.

Bệnh rất thường gặp ở trẻ từ 3 – 24 tháng tuổi. Tiêu chảy tăng dần trong vài ngày, sau đó giảm dần kéo dài từ 3-9 ngày. Tuy nhiên bệnh có thể diễn tiến nặng dẫn đến mất nước, sốc và tử vong.

Cúm mùa

Bệnh cúm là một bệnh lây nhiễm rất cao, lan truyền nhanh, có thể gây dịch và đại dịch. Bệnh lây lan qua đường hô hấp, qua các giọt nhỏ dịch tiết mũi họng có chứa virus cúm do bệnh nhân ho, hắt hơi…

Bệnh có biểu hiện sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Ho thường nặng và kéo dài. Có thể kèm theo các triệu chứng đường tiêu hóa (buồn nôn, nôn, tiêu chảy), đặc biệt ở trẻ em. Bệnh có thể diễn tiến nặng, thậm chí tử vong.

Nhiễm trùng huyết, viêm màng não do não mô cầu

Là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn não mô cầu lây truyền bằng tiếp xúc trực tiếp qua đường hô hấp với các hạt nước bọt bị nhiễm vi khuẩn não mô cầu từ người bệnh. Bệnh khởi phát đột ngột với đau đầu nhiều, sốt, buồn nôn, nôn, cổ cứng, nổi ban xuất huyết. Các dấu hiệu khác đi kèm thường là li bì, mê sảng, hôn mê và co giật. Ở trẻ em, tỉ lệ tử vong khoảng 50% nếu không được điều trị.

Sởi

Là bệnh truyền nhiễm lây nhanh qua đường hô hấp. Bệnh khởi đầu với sốt, ho, sổ mũi, biểu hiện viêm long, đỏ mắt… và phát ban điển hình. Bệnh sởi nguy hiểm vì có thể gây viêm tai giữa, viêm thanh quản, viêm phế quản phổi, viêm não màng não... Ở trẻ em bệnh gây suy giảm miễn dịch nên dễ biến chứng viêm phổi, tiêu chảy, suy dinh dưỡng và thậm chí tử vong.

Quai bị

Bệnh do virus quai bị gây ra, chủ yếu lây qua đường hô hấp, có thể tạo thành dịch. Biểu hiện phổ biến nhất là viêm tuyến nước bọt mang tai không hóa mủ, kèm theo sốt, sưng và đau hạch góc hàm.

Ngoài biến chứng nguy hiểm như viêm não màng não, biến chứng đáng lo ngại của bệnh gây ra là viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời thì dễ gây vô sinh ở nam giới.

Rubella

Bệnh biểu hiện bởi các triệu chứng là sốt, phát ban, đau khớp, hạch to sau tai, cổ và dưới chẩm. Phụ nữ mắc bệnh giai đoạn mang thai rất nguy hiểm vì có thể sảy thai, thai chết lưu, đẻ non, và con sinh ra có thể mắc bệnh Rubella bẩm sinh (điếc, bệnh tim bẩm sinh, đục thủy tinh thể, tật mắt nhỏ, đầu nhỏ, chậm phát triển trí tuệ…) để lại những di chứng nặng nề và là gánh nặng của gia đình và xã hội.

Thủy đậu

Là bệnh truyền nhiễm do virus thủy đậu gây ra, lây qua đường không khí từ các giọt nhỏ dịch tiết đường hô hấp hoặc chất dịch của nốt phỏng, thường gặp vào mùa lạnh và có thể gây thành dịch. Bệnh biểu hiện với sốt, đau đầu, phát ban dạng bóng nước, ngứa toàn thân.

Ban đầu bỏng nước trong sau đó trở nên đục, đóng vảy. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng da, viêm não, màng não, viêm phổi, liệt thần kinh do viêm tủy cắt ngang… Virus gây bệnh thủy đậu đồng thời có thể gây bệnh Zona sau này.

Viêm não Nhật Bản

Là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, lây qua muỗi đốt, dẫn đến viêm não- màng não ở trẻ em với biểu hiện gồm sốt cao, nôn ói, rối loạn vận động, nói khó, ngủ gà, mất trí nhớ, lơ mơ, li bì, hôn mê…

Bệnh có tỷ lệ tử vong cao và để lại nhiều di chứng nặng nề về tinh thần và vận động (liệt cứng, mất ngôn ngữ, thiểu năng trí tuệ, rối loạn tính cách…). Bệnh không có điều trị đặc hiệu mà chủ yếu là điều trị nâng đỡ. Tiêm chủng là cách quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh.

Viêm gan A

Là bệnh truyền nhiễm cấp tính tại gan do virus viêm gan A gây ra. Bệnh lây qua đường tiêu hóa với biểu hiện sốt, mệt, chán ăn, nôn, vàng da. Ốm và mệt mỏi thường kéo dài 2-4 tuần và sẽ hồi phục dần; trường hợp nặng có thể dẫn đến suy gan cấp và tử vong. Bệnh rất phổ biến ở các nước đang phát triển có điều kiện vệ sinh kém.

Tả

Là bệnh truyền nhiễm lây qua đường tiêu hóa do thực phẩm, nước uống mang mầm bệnh và có thể lây lan thành dịch. Triệu chứng điển hình của bệnh là tiêu chảy xối xả nhiều lần, phân nước đục như nước vo gạo, nôn, dấu hiệu mất nước (khát, niêm mạc khô, da nhăn, mắt trũng), chuột rút. Bệnh có thể có biến chứng sốc mất nước, trụy tim mạch, suy thận và tử vong.

Thương hàn

Là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, lây qua đường tiêu hóa. Bệnh biểu hiện bằng sốt cao, ớn lạnh, đau cơ, nhức đầu, mệt mỏi, đau đầu, chán ăn, bụng chướng, buồn nôn, tiêu chảy xen kẽ với táo bón, hồng ban ở bụng, ngực, hông, li bì, mê sảng. Biến chứng nguy hiểm bao gồm xuất huyết tiêu hóa, thủng ruột và viêm não- màng não do thương hàn.

Dại

Là bệnh truyền nhiễm lây truyền qua tiếp xúc với nước dãi của động vật bị nhiễm virus dại (chủ yếu là chó, hiếm khi là mèo hoặc các động vật hoang dại khác như cáo, chó sói, chồn,…) khi bị chúng cắn, cào gây tổn thương da. Các triệu chứng ban đầu bao gồm sốt và đau hoặc dị cảm tại vị trí vết thương. Virus sau đó theo hệ thần kinh trung ương gây viêm não, liệt cơ hô hấp, liệt hành tủy dẫn đến tử vong.

Sốt xuất huyết Dengue

Là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra, lây qua muỗi vằn đốt. Bệnh thường bùng phát vào mùa mưa và có thể gây sốt cao đột ngột, đau đầu, đau cơ, buồn nôn, nổi chấm xuất huyết. Trường hợp nặng có thể dẫn đến chảy máu nội tạng, sốc và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh do HPV

HPV (Human papilloma virus, thường gọi là virus gây u nhú) được xem là nguyên nhân hàng đầu trong các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Hầu hết người nhiễm HPV không có triệu chứng và có thể tự khỏi, một số trường hợp có thể dẫn đến các bệnh nghiêm trọng bao gồm ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo ở nữ; ung thư tinh hoàn, dương vật, vùng hầu họng ở nam; các tổn thương loạn sản hoặc tiền ung thư, mụn cóc sinh dục.

BS Phan Võ Hạnh Nguyên (Bệnh viện Nhi đồng 1, TP HCM)