Trẻ em ngày nay lớn lên cùng mạng xã hội, nơi vừa mở ra cơ hội kết nối, vừa tiềm ẩn nhiều rủi ro. Trong bối cảnh đó, việc dạy con biết cách ứng xử văn minh, an toàn trên không gian mạng đang trở thành một nhiệm vụ quan trọng của cha mẹ hiện đại.
Không chỉ là người định hướng học tập hay phát triển kỹ năng sống, cha mẹ thời 4.0 còn phải đóng vai trò như người hướng dẫn kỹ thuật số, giúp con hiểu thế nào là đúng sai, riêng tư và tôn trọng người khác trong môi trường mạng.
Khi mạng xã hội trở thành ngôi nhà thứ hai của trẻ nhỏ
Ngày nay, trẻ em có thể tiếp cận mạng xã hội từ rất sớm, đôi khi chỉ mới ở độ tuổi tiểu học. Facebook, TikTok, Instagram hay YouTube trở thành nơi các em chia sẻ suy nghĩ, thể hiện bản thân và giao lưu với bạn bè. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích về học hỏi và sáng tạo, môi trường mạng cũng chứa nhiều nguy cơ: thông tin sai lệch, bắt nạt trực tuyến, lừa đảo, xâm phạm quyền riêng tư, hay thậm chí là ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và hình ảnh bản thân.
Theo các chuyên gia tâm lý, việc để trẻ tự bơi trong thế giới ảo mà không có định hướng từ cha mẹ chẳng khác nào để con bước ra đường mà không dạy cách sang đường an toàn.
Cha mẹ cần dạy con kỹ năng ứng xử số
Ứng xử trên mạng xã hội cũng như ứng xử trong đời thực đều cần sự tôn trọng, trung thực và trách nhiệm. Cha mẹ nên hướng dẫn con những nguyên tắc cơ bản sau:
Tôn trọng người khác: Không đăng tải, chia sẻ, bình luận xúc phạm hay lan truyền tin giả.
Bảo vệ bản thân: Không tiết lộ thông tin cá nhân như địa chỉ, số điện thoại, trường học hay hình ảnh nhạy cảm.
Kiểm chứng thông tin: Dạy con biết phân biệt giữa tin thật và tin giả, không vội chia sẻ khi chưa kiểm chứng nguồn.
Giữ giới hạn thời gian: Hướng dẫn con quản lý thời gian online, cân bằng giữa học tập, giải trí và sinh hoạt đời thường.
Cha mẹ cũng nên thường xuyên trò chuyện, đặt câu hỏi gợi mở thay vì cấm đoán hay chỉ trích, để con cảm thấy được lắng nghe và tin tưởng.
Cha mẹ là tấm gương đầu tiên về văn hóa mạng
Trẻ em học nhiều hơn từ quan sát hành vi của người lớn. Khi cha mẹ chia sẻ ảnh con mà không hỏi ý kiến, bình luận tiêu cực trên mạng hay nghiện dùng điện thoại, trẻ sẽ dễ sao chép thói quen đó.
Do đó, cha mẹ cần làm gương trong cách sử dụng mạng xã hội: tôn trọng quyền riêng tư của người khác, không lan truyền thông tin sai lệch, biết tiết chế cảm xúc khi tranh luận online. Khi con thấy cha mẹ ứng xử chuẩn mực, chúng sẽ học theo một cách tự nhiên.
Con cần sự đồng hành, không phải kiểm soát
Thay vì kiểm tra tin nhắn hay tài khoản của con, điều dễ gây mất niềm tin, cha mẹ nên cùng con thiết lập quy tắc mạng an toàn: thời gian sử dụng, loại nội dung được xem, cách phản ứng khi gặp tình huống xấu.
Một số gia đình còn áp dụng thỏa thuận công nghệ – bản cam kết nhỏ giữa cha mẹ và con, giúp cả hai hiểu rõ trách nhiệm và quyền lợi khi dùng mạng.
Kết hợp nhà trường và xã hội
Giáo dục kỹ năng số không chỉ là việc của gia đình. Nhà trường cần đưa nội dung an toàn và văn minh trên mạng vào các buổi sinh hoạt hoặc hoạt động ngoại khóa. Các tổ chức xã hội, cơ quan truyền thông cũng nên có những chiến dịch tuyên truyền, hướng dẫn cha mẹ về cách đồng hành cùng con trong thế giới số.
Dạy con ứng xử trên mạng xã hội không phải là cấm đoán, mà là giúp con biết cách sử dụng công nghệ một cách thông minh, có trách nhiệm và nhân văn. Trong kỷ nguyên 4.0, đó không chỉ là kỹ năng sống cần thiết cho trẻ mà còn là thước đo trách nhiệm nuôi dạy con của cha mẹ hiện đại.
