Nhà tù Hỏa Lò được xây dựng trên phố Hoả Lò, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội vào năm 1896 với tổng diện tích hơn 12.000 m2. Đây là một trong những nhà tù lớn và kiên cố bậc nhất Đông Dương lúc bấy giờ.
Sau khi đi vào hoạt động đến năm 1954, nhà tù Hỏa Lò là nơi giam giữ nhiều tù nhân chính trị, những người ái quốc chống lại chính quyền thực dân Pháp. Trong số này có nhiều chiến sĩ cách mạng nổi tiếng lịch sử Việt Nam như: Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Đức Cảnh, Hoàng Văn Thụ, Nguyễn Lương Bằng, Trần Đăng Ninh…
Các phòng giam, xà lim trong nhà tù Hỏa Lò được xây dựng đặc biệt kiên cố, chật hẹp, thiếu ánh sáng, ngột ngạt và mất vệ sinh. Những người dân yêu nước và các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm tại nhà tù này phải đối mặt với những kiểu tra tấn, ép cung rùng rợn và tử hình.
Tù nhân tại nhà tù Hỏa Lò luôn phải chịu đựng việc bị gông cùm, đánh đập tàn bạo, bắt lao động khổ sai... Theo đó, không ít tù nhân bỏ mạng tại nhà tù khét tiếng này của Pháp.
Dù bị kẻ thù tra tấn, hành hạ tàn khốc nhưng những người dân yêu nước và các chiến sĩ cách mạng Việt Nam vẫn giữ mãi tinh thần quả cảm, không bao giờ đầu hàng.
Những chiến sĩ cách mạng còn biến nhà tù Hỏa Lò thành nơi rèn luyện lý tưởng và bồi dưỡng ý chí đấu tranh chống lại kẻ thù, giành độc lập tự do cho đất nước.
Với sự mưu trí và lòng dũng cảm, các chiến sĩ cách mạng Việt Nam bị giam giữ trong nhà tù Hỏa Lò tổ chức một số cuộc vượt ngục thành công.
Sau khi trốn khỏi nhà tù Hỏa Lò, các chiến sĩ cách mạng tiếp tục tham gia vào các cuộc đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng đất nước khỏi xiềng xích của chính quyền thực dân.
Năm 1954, những chiến sĩ cách mạng cuối cùng bị giam giữ tại Nhà tù Hỏa Lò được tự do.
Vào năm 1993, một phần lớn diện tích Nhà tù Hỏa Lò được chuyển đổi sang phát triển kinh tế. Diện tích còn lại 2.434 m2 được quy hoạch bảo tồn thành khu di tích. Kể từ đó cho đến nay, nơi đây trở thành một địa điểm giáo dục truyền thống yêu nước cho nhiều thế hệ người Việt.
