Giai đoạn trước tuổi dậy thì (thường từ 6 đến 11 tuổi) là thời điểm “vàng” để trẻ hình thành những nền tảng về nhân cách, kỹ năng sống và thói quen ứng xử. Trong chính môi trường gia đình, nơi đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình phát triển, trẻ cần được trang bị một số kỹ năng thiết yếu để bước vào giai đoạn dậy thì và trưởng thành với tâm thế vững vàng, độc lập và tự tin. Dưới đây là 7 kỹ năng quan trọng mà cha mẹ nên dạy con trước tuổi dậy thì:
Kỹ năng tự chăm sóc bản thân
Trước tuổi dậy thì, trẻ cần biết cách tự chăm sóc bản thân trong những việc đơn giản như:
Tự vệ sinh cá nhân (đánh răng, rửa mặt, tắm rửa đúng cách).
Biết lựa chọn và mặc quần áo phù hợp với thời tiết.
Dọn dẹp chỗ ở, phòng ngủ, bàn học.
Biết xử lý các tình huống nhỏ như bị xước tay, đổ sữa, bị lạc đường…
Kỹ năng này không chỉ giúp trẻ tự lập hơn mà còn hình thành tinh thần trách nhiệm và lòng tự trọng từ sớm.
Kỹ năng giao tiếp và ứng xử
Gia đình là nơi đầu tiên trẻ học nói lời “xin lỗi”, “cảm ơn”, biết chào hỏi, biết lắng nghe và thể hiện suy nghĩ một cách phù hợp. Đây là nền tảng để trẻ hình thành kỹ năng giao tiếp tốt với thầy cô, bạn bè và người lớn.
Cha mẹ cần làm gương và hướng dẫn trẻ cách sử dụng lời nói, cử chỉ đúng mực, cũng như giúp con hiểu được giá trị của việc lắng nghe, tôn trọng cảm xúc người khác.
Kỹ năng kiểm soát cảm xúc
Trước tuổi dậy thì, trẻ đã bắt đầu xuất hiện nhiều cung bậc cảm xúc phức tạp hơn. Dạy trẻ cách nhận diện cảm xúc (vui, buồn, tức giận, thất vọng…) và cách xử lý phù hợp là rất quan trọng.
Cha mẹ có thể dạy con qua những tình huống thực tế, qua câu chuyện hoặc chính những lúc con đang khó chịu. Trẻ cần biết rằng tức giận không sai, nhưng cách thể hiện mới là điều đáng học. Đây cũng là bước chuẩn bị tốt để trẻ đối mặt với những biến động tâm lý ở tuổi dậy thì.
Kỹ năng làm việc nhà
Trẻ trước tuổi dậy thì hoàn toàn có thể và nên được giao việc nhà phù hợp với độ tuổi như: rửa bát, gấp quần áo, nấu ăn đơn giản, lau nhà, tưới cây…
Làm việc nhà giúp trẻ hiểu giá trị lao động, chia sẻ trách nhiệm trong gia đình và tăng cảm giác thuộc về một tập thể. Đây cũng là bước chuẩn bị để trẻ sau này biết tự lập khi không có bố mẹ bên cạnh.
Kỹ năng quản lý thời gian
Trẻ em thường thiếu khái niệm về thời gian nếu không được hướng dẫn. Trước tuổi dậy thì, trẻ nên biết cách: Sắp xếp thời gian học, chơi, ngủ nghỉ hợp lý; Lên kế hoạch cho một ngày hoặc một tuần; Biết ưu tiên việc quan trọng, tránh trì hoãn.
Cha mẹ có thể giúp con bằng việc thiết lập thời khóa biểu sinh hoạt, giao cho con quyền tự tổ chức một số việc nhỏ, khuyến khích trẻ đánh giá hiệu quả việc sử dụng thời gian của mình.
Kỹ năng giải quyết vấn đề
Cuộc sống không thiếu những tình huống khiến trẻ lúng túng, từ việc bị bạn bè bắt nạt, điểm kém, làm mất đồ, đến việc xích mích với anh chị em. Dạy trẻ kỹ năng giải quyết vấn đề bằng cách: Bình tĩnh nhìn nhận vấn đề; Tìm hiểu nguyên nhân; Đưa ra các cách giải quyết khác nhau; Học hỏi từ sai lầm, không đổ lỗi.
Cha mẹ không nên làm thay con mọi việc, mà nên đồng hành, đặt câu hỏi gợi mở để con học cách tự tư duy và tìm giải pháp.
Kỹ năng nhận biết và bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ xâm hại
Trước khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ cần được dạy về:
Danh giới cơ thể – vùng riêng tư không ai được chạm vào nếu không có sự đồng ý.
Quyền được nói “không” và tìm kiếm sự giúp đỡ.
Các tình huống nguy hiểm (bị dụ dỗ, bắt cóc, lừa đảo…) và cách phản ứng.
Đây là kỹ năng sống còn, đặc biệt trong xã hội ngày càng phức tạp. Cha mẹ cần trao đổi cởi mở, rõ ràng, không né tránh những chủ đề về an toàn cá nhân, tình dục, xâm hại… để trẻ có nhận thức đúng và đủ.
