Trong bối cảnh kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ, nhu cầu tiêu dùng của người dân ngày càng tăng cao thì tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái cũng diễn ra ngày một phổ biến và tinh vi hơn. Từ thực phẩm, sữa bột, mỹ phẩm, thuốc chữa bệnh cho đến quần áo, giày dép, đồ gia dụng… hầu như không có mặt hàng nào thoát khỏi "vòng xoáy" hàng giả.
Gần đây nhất, vụ triệt phá công ty Famimoto Việt Nam tại xã Thụy Vân, TP Việt Trì, Phú Thọ sản xuất mì chính, dầu ăn, hạt nêm, bột canh giả với quy mô hàng trăm tấn đã khiến dư luận hoang mang. Cơ quan công an phát hiện và tạm giữ hơn 71.000 lít dầu ăn, khoảng 40 tấn mì chính (bột ngọt), 22 tấn hạt nêm, 9 tấn bột canh giả, cùng gần 84 tấn phụ gia và hơn 1,5 triệu vỏ bao bì, can nhựa dùng để đóng gói sản phẩm giả. Các sản phẩm này đã được bán cho các bếp ăn tại các khu công nghiệp, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người lao động .
Công an đột kích Công ty Famimoto, tạm giữ hàng trăm tấn mì chính, hạt nêm giả - Ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ
Hàng giả hiện nay thường rơi vào hai dạng chính: một là giả mạo nhãn hiệu của doanh nghiệp khác; hai là sản phẩm do chính doanh nghiệp sản xuất nhưng không đạt chất lượng như công bố, với các chỉ tiêu thấp hơn 70%. Dù các doanh nghiệp này có đăng ký sản xuất, có địa chỉ cụ thể và xuất hóa đơn đầy đủ, việc người tiêu dùng phân biệt chất lượng thực sự của sản phẩm vẫn là điều gần như bất khả thi.
Không gian mạng cũng đang trở thành "mảnh đất màu mỡ" cho hàng giả phát triển. Nhiều đối tượng đã lợi dụng các nền tảng như Shopee, TikTok, Facebook để bán mỹ phẩm giả, thuốc giả, sữa và thực phẩm, hàng tiêu dùng... kém chất lượng. Do đó, việc trang bị kiến thức để phân biệt hàng thật – hàng giả là điều hết sức cần thiết, giúp mỗi người trở thành người tiêu dùng thông thái và chủ động bảo vệ quyền lợi của bản thân.
Cơ sở sản xuất mỹ phẩm giả quy mô lớn vừa bị triệt phá. Ảnh: Công an Bắc Giang
Những cách phân biệt hàng thật, hàng giả
Thông qua mã vạch trên hàng hóa
Hiện nay, hầu hết hàng hóa trên thị trường Việt Nam đều sử dụng mã vạch theo chuẩn EAN (European Article Number) của Tổ chức Mã số vật phẩm quốc tế – EAN International. Mã vạch này gồm 13 chữ số và được chia thành 4 nhóm, mỗi nhóm mang một ý nghĩa riêng, được đọc từ trái sang phải như sau:
Nhóm 1 (3 chữ số đầu): Là mã số quốc gia hoặc vùng lãnh thổ sản xuất hàng hóa.
Nhóm 2 (4 chữ số tiếp theo): Là mã số của doanh nghiệp sản xuất hoặc phân phối.
Nhóm 3 (5 chữ số tiếp theo): Là mã số riêng của từng mặt hàng cụ thể.
Nhóm 4 (1 chữ số cuối cùng): Là số dùng để kiểm tra tính hợp lệ của mã vạch.
Cách xem mã vạch hàng hóa và cách nhận biết hàng giả như sau:
- Xem 3 chữ số đầu tiên của mã vạch và đối chiếu với bảng hệ thống mã vạch quy chuẩn dưới đây để biết được xuất xứ quốc gia của mặt hàng.
- Sau khi biết được nguồn gốc xuất xứ, ta kiểm tra tính hợp lệ của mã vạch đó. Nếu kiểm tra không hợp lệ bước đầu có cơ sở để kết luận nghi ngờ đây là hàng giả, hàng nhái. Nguyên tắc kiểm tra như sau:
Lấy tổng các con số hàng chẵn nhân 3 cộng với tổng với các chữ số hàng lẻ (trừ số thứ 13 ra, số thứ 13 là số để kiểm tra, đối chiếu). Sau đó lấy kết quả cộng với số thứ 13, nếu tổng có đuôi là 0 là mã vạch hợp lệ, còn nếu khác 0 là không hợp lệ, bước đầu nghi ngờ hàng giả, hàng nhái.
Phân biệt qua tem chống giả
Phân biệt qua tem chống giả là cách dễ dàng áp dụng nhất. Đây là tem mà bất cứ nhãn hàng nào cũng có và được dán trên phần nắp hoặc thân chai. Bạn cần kiểm tra để đảm bảo tem chống giả còn nguyên vẹn, không được bong tróc và có dấu hiệu dán chồng lên. Đặc biệt hiện nay công nghệ làm tem chống giả ngày càng tinh vi, bạn cần phải xem xét cẩn thận.
Ngoài ra, tem chống giả ngày nay thường được thiết kế dưới dạng QR code để người tiêu dùng có thể quét và tự kiểm tra trên điện thoại di động. Bạn có thể sử dụng các ứng dụng quét mã phổ biến như iCheck, Barcode Scanner, QR Code Reader... để tra cứu xuất xứ, tên nhà sản xuất, mô tả sản phẩm và cả đánh giá từ người dùng khác. Nếu sản phẩm không thể quét mã hoặc trả về thông tin sai lệch, rất có thể đó là hàng giả.
Kiểm tra kỹ bao bì và nhãn mác
Bao bì là yếu tố đầu tiên có thể giúp bạn nhận diện được sản phẩm có chính hãng hay không. Hàng thật thường có thiết kế bao bì sắc nét, chỉn chu và sử dụng vật liệu chất lượng tốt. Thông tin in trên bao bì bao gồm tên thương hiệu, logo, hạn sử dụng, thành phần, mã vạch, hướng dẫn sử dụng... sẽ được trình bày rõ ràng, không sai chính tả, không mờ nhòe hay lệch màu. Ngược lại, hàng giả thường dùng loại bao bì rẻ tiền, dễ nhàu nát, in ấn cẩu thả và thiếu các thông tin quan trọng. Việc quan sát kỹ bao bì là bước đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để loại trừ các sản phẩm kém chất lượng.
Kiểm tra cảm quan (mùi, màu, vị, chất liệu)
Đây là một trong những cách nhận biết đơn giản nhưng khá hiệu quả đối với các loại hàng hóa như thực phẩm, mỹ phẩm, quần áo, giày dép, túi xách… Người tiêu dùng có thể sử dụng các giác quan như mắt - tay - mũi - miệng để đánh giá sơ bộ chất lượng sản phẩm.
- Đối với thực phẩm:
Hàng thật: Có màu sắc tự nhiên, mùi thơm đặc trưng (tùy loại), không có dấu hiệu biến đổi như nhớt, chảy nước hay nấm mốc. Hương vị khi nếm thử đúng chuẩn loại sản phẩm.
Hàng giả /hàng kém chất lượng: Thường có màu quá đậm hoặc nhạt bất thường (do phẩm màu), mùi lạ, hắc, hoặc không rõ mùi. Có thể có vị chua, đắng hoặc mùi hóa chất.
- Đối với mỹ phẩm:
Hàng thật: Có mùi hương dễ chịu, màu sắc đồng đều, kết cấu mịn màng, thấm nhanh vào da. Khi dùng không gây kích ứng hoặc bết dính.
Hàng giả: Mùi hắc, nồng như hóa chất; màu sắc loang lổ; kết cấu lỏng, vón cục hoặc đóng cặn. Có thể gây ngứa, rát hoặc nổi mẩn khi bôi lên da.
- Đối với quần áo, giày dép, túi xách:
Hàng thật: Đường may tỉ mỉ, đều và chắc chắn. Chất liệu vải, da hoặc cao su bền, đẹp, sờ vào cảm thấy mịn tay, không có mùi lạ. Màu sắc hài hòa, sắc nét.
Hàng giả: Đường may ẩu, chỉ thừa, dễ tuột. Chất liệu thường cứng, thô, dễ bong tróc hoặc phai màu sau vài lần sử dụng. Có thể có mùi keo nồng hoặc mùi nhựa kém chất lượng.
So sánh giá cả với thị trường
Giá bán là một trong những tín hiệu dễ nhận thấy nhất để nghi ngờ một sản phẩm là giả. Nếu bạn thấy một mặt hàng có mức giá rẻ hơn quá nhiều so với giá niêm yết hoặc giá tại các cửa hàng uy tín thì hãy cẩn thận. Nhiều người tiêu dùng thường bị hấp dẫn bởi giá rẻ mà bỏ qua yếu tố chất lượng, vô tình trở thành nạn nhân của hàng nhái. Một sản phẩm chính hãng thường có mức giá dao động trong một khoảng nhất định, hiếm khi có sự chênh lệch lớn giữa các nơi bán. Vì vậy, hãy tìm hiểu trước giá thị trường để có cơ sở so sánh khi mua hàng.
Mua hàng từ nguồn uy tín
Một trong những cách an toàn nhất để tránh mua phải hàng giả là lựa chọn nơi mua hàng đáng tin cậy. Hãy ưu tiên các cửa hàng chính thức của thương hiệu, đại lý được ủy quyền, trung tâm thương mại lớn hoặc các trang thương mại điện tử có kiểm duyệt sản phẩm và chính sách đổi trả rõ ràng. Tránh mua hàng từ những tài khoản bán hàng cá nhân không có đánh giá, hoặc những trang web không rõ nguồn gốc, thiếu thông tin liên hệ. Nguồn gốc nơi bán chính là yếu tố đầu tiên đảm bảo chất lượng sản phẩm bạn nhận được.
Tìm kiếm đánh giá và phản hồi từ người mua trước
Trước khi quyết định mua một sản phẩm, đặc biệt là khi mua online, bạn nên dành thời gian đọc qua các nhận xét, đánh giá của người dùng trước đó. Những phản hồi này sẽ giúp bạn có cái nhìn thực tế hơn về chất lượng, hiệu quả cũng như độ tin cậy của sản phẩm và người bán. Nếu một sản phẩm có nhiều đánh giá tiêu cực hoặc nhận xét về việc "hàng không giống hình", "sản phẩm có mùi lạ", "nghi ngờ là hàng giả"... thì bạn nên cân nhắc thật kỹ trước khi xuống tiền. Thông tin từ cộng đồng người tiêu dùng luôn là nguồn tham khảo quý giá.
