Nhiều người thường chỉ quan tâm đến khói bụi, ô nhiễm nguồn nước hay thực phẩm bẩn, mà ít để ý rằng tiếng ồn cũng là một dạng ô nhiễm rất nguy hiểm. Thực tế, tiếng ồn không chỉ khiến con người khó chịu, mất tập trung mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ, gây rối loạn thần kinh và làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Một đêm mất ngủ vì tiếng xe cộ, một giấc ngủ chập chờn do hàng xóm mở nhạc lớn… tưởng như là chuyện nhỏ nhưng nếu tình trạng này kéo dài, cơ thể sẽ phải gánh chịu những hệ lụy nặng nề. Các nghiên cứu y khoa đã chỉ ra: Ô nhiễm tiếng ồn có thể rút ngắn tuổi thọ thông qua việc tác động đến hệ thần kinh và tim mạch.

Ô nhiễm tiếng ồn và tác động đến giấc ngủ

Giấc ngủ là khoảng thời gian cơ thể phục hồi năng lượng, sắp xếp lại trí nhớ và tái tạo tế bào. Khi môi trường sống liên tục bị bao phủ bởi âm thanh ồn ào, nhịp sinh học tự nhiên của con người bị rối loạn.

Khó đi vào giấc ngủ: Tiếng ồn lớn, đặc biệt là tiếng đột ngột như còi xe, tiếng động cơ, tiếng khoan cắt sắt… khiến não bộ không thể thư giãn, làm giảm khả năng bắt đầu giấc ngủ.

Dễ tỉnh giấc và ngủ chập chờn: Người sống gần đường cao tốc, nhà ga, sân bay thường xuyên bị giật mình giữa đêm. Dù có thể ngủ lại, nhưng giấc ngủ thường nông và ngắn.

Suy giảm chất lượng giấc ngủ sâu: Giai đoạn ngủ sâu và REM rất quan trọng để não bộ nghỉ ngơi và xử lý thông tin. Tiếng ồn khiến các giai đoạn này bị gián đoạn, dẫn đến mệt mỏi, giảm khả năng tập trung và ghi nhớ.

Nguy cơ mất ngủ mãn tính: Nếu tình trạng này kéo dài, cơ thể dễ rơi vào vòng xoáy căng thẳng, trầm cảm, suy giảm miễn dịch và gia tăng các bệnh lý chuyển hóa như tiểu đường, béo phì.

Tiếng ồn – “kẻ thù thầm lặng” của tim mạch

Các chuyên gia tim mạch gọi tiếng ồn là một dạng stress sinh học. Khi tiếp xúc với tiếng ồn quá mức (trên 65–70 dB), cơ thể phản ứng giống như khi gặp nguy hiểm: tuyến thượng thận tiết ra nhiều adrenaline và cortisol – hai loại hormone căng thẳng.

Tăng huyết áp: Các mạch máu bị co thắt, tim phải bơm máu mạnh hơn, lâu dài dẫn đến tăng huyết áp mạn tính.

Rối loạn nhịp tim: Những cơn hồi hộp, tim đập nhanh có thể xảy ra khi cơ thể thường xuyên chịu tác động từ tiếng ồn giao thông hoặc tiếng máy móc.

Nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ: Nghiên cứu tại châu Âu cho thấy người sống gần sân bay có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 10–20% so với người ở khu vực yên tĩnh.

Thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch: Căng thẳng kéo dài làm tăng cholesterol xấu (LDL), gây tổn thương thành mạch máu.

Tác động đặc biệt nguy hiểm ở người cao tuổi và trẻ em: Người già dễ bị tai biến, còn trẻ em sống trong môi trường nhiều tiếng ồn có thể tăng nhịp tim bất thường, ảnh hưởng đến sự phát triển tâm sinh lý.

Vì sao tiếng ồn lại nguy hiểm hơn chúng ta tưởng?

Không giống như khói bụi có thể nhìn thấy hay nguồn nước ô nhiễm có mùi, tiếng ồn thường bị bỏ qua vì dường như vô hại. Thế nhưng, chính sự âm thầm và kéo dài này mới nguy hiểm. Con người có thể thích nghi phần nào, nhưng hệ thần kinh và tim mạch vẫn phải hoạt động ở trạng thái căng thẳng.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, ngay cả khi chúng ta đã ngủ, não vẫn phản ứng với tiếng ồn. Những dao động sóng não cho thấy cơ thể chưa thực sự nghỉ ngơi, tim đập nhanh hơn, huyết áp tăng cao. Đây là lý do nhiều người ngủ đủ 7–8 tiếng nhưng vẫn mệt mỏi, uể oải vào sáng hôm sau.

Làm gì để bảo vệ giấc ngủ và trái tim trước ô nhiễm tiếng ồn?

Để giảm tác hại từ tiếng ồn, cần có sự kết hợp giữa giải pháp cá nhân và giải pháp cộng đồng:

Ở cấp độ cá nhân

Thiết kế không gian ngủ yên tĩnh: Dùng cửa kính cách âm, treo rèm dày, sắp xếp giường xa cửa sổ.

Sử dụng thiết bị hỗ trợ: Nút tai, tai nghe chống ồn hoặc máy phát “white noise” giúp não dễ thư giãn.

Xây dựng thói quen ngủ khoa học: Đi ngủ đúng giờ, hạn chế thiết bị điện tử và tránh chất kích thích trước khi ngủ.

Rèn luyện thể chất: Tập yoga, thiền, đi bộ nhẹ giúp giảm căng thẳng và cải thiện khả năng đối phó với tiếng ồn.

Ở cấp độ cộng đồng

Quy hoạch đô thị hợp lý, tạo khoảng cách giữa khu dân cư với khu công nghiệp, sân bay, đường cao tốc.

Tăng cường cây xanh và không gian công viên để giảm hấp thụ tiếng ồn.

Ban hành quy định hạn chế xây dựng, hoạt động gây tiếng ồn lớn vào ban đêm.

Nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của ô nhiễm tiếng ồn, khuyến khích ứng xử văn minh trong sinh hoạt hàng ngày.

Ô nhiễm tiếng ồn không chỉ đơn giản là sự khó chịu thoáng qua. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ, gây rối loạn tâm lý và đặc biệt là làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch – nguyên nhân tử vong hàng đầu hiện nay. Để bảo vệ sức khỏe, mỗi người cần chủ động xây dựng môi trường sống yên tĩnh, đồng thời xã hội cần có các giải pháp kiểm soát tiếng ồn hiệu quả.