Ở tuổi 85, TS.BS Đỗ Hồng Ngọc vừa ra mắt cuốn sách “Chuyện hồi đó”, tập hợp những câu chuyện bình dị thấm đẫm chiêm nghiệm qua hành trình sống cùng văn học, y học và Phật học, cho thấy một năng lượng cống hiến không ngừng nghỉ.

Hai con đường song hành: Khoa học nghiêm cẩn và tâm hồn thi sĩ

Sinh năm 1940 tại Phan Thiết, con đường học thuật của BS Đỗ Hồng Ngọc được định hình bởi một nền tảng khoa học vững chắc. Ông tốt nghiệp tiến sĩ y khoa tại Đại học đường Sài Gòn năm 1969, sau đó tu nghiệp về y tế công cộng tại Đại học Harvard (Mỹ) và CFES (Pháp).

Trong nhiều thập niên, ông gắn bó với công tác giảng dạy tại Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch và chuyên ngành nhi khoa. Nền tảng y học chính thống này chính là "phần chìm" tạo nên sức nặng và độ tin cậy cho những trang viết của ông sau này: giản dị, gần gũi nhưng luôn chuẩn xác và đầy tinh thần "phòng bệnh hơn chữa bệnh".

Tuy nhiên, trước khi được biết đến rộng rãi với tư cách bác sĩ, ông đã xuất hiện trên văn đàn với bút danh Đỗ Nghê (ghép từ họ của cha và mẹ) qua các tác phẩm như Tình người (1967) và Thơ Đỗ Nghê (1973). Sau này, ông quyết định dùng tên thật Đỗ Hồng Ngọc cho các sách y học như một lời "chịu trách nhiệm chuyên môn", còn văn chương vẫn là một dòng chảy tự nhiên, một nhu cầu sẻ chia gan ruột.

Nhiều độc giả và đồng nghiệp đã thương quý gọi ông là "bác sĩ viết từ trái tim", một danh xưng gói trọn triết lý hành nghề và hành văn của ông: luôn đặt con người và đời sống tinh thần của họ làm trung tâm.

"Gió heo may đã về...": Cuốn sách của một thế hệ chớm già

Giữa thập niên 1990, một cuốn sách nhỏ với tựa đề gợi nhiều cảm xúc ra đời và tạo nên một hiện tượng: Gió heo may đã về…. Đây có thể xem là tác phẩm đánh dấu sự kết nối sâu rộng nhất của bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc với công chúng. Sách không dùng thuật ngữ y khoa khô khan mà bàn về "tuổi chớm già" bằng một giọng văn trầm tĩnh, thấu hiểu.

Ông viết về những thay đổi tâm sinh lý sau tuổi 50 như một người bạn đồng hành, khuyên người đọc học cách "sống chung" với thay đổi thay vì chống lại nó. Đặc biệt, ông đã mượn những ca từ của Trịnh Công Sơn để làm mềm hóa kiến thức y học, biến chúng thành những lời tự tình thấm thía. Hơn hai mươi năm sau, chính tác giả nhìn lại, gọi đây là "một tùy bút không giống ai". Cuốn sách đã khai mở một cộng đồng độc giả trung niên, những người tìm thấy ở trang viết của ông sự an ủi, thấu hiểu và một chỉ dẫn tinh thần để "già khỏe – già vui – già có ích".

"Học Phật để ứng dụng vào đời sống": Trục triết lý xuyên suốt

Kho tàng hơn 30 đầu sách của bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc trải rộng từ tản văn sức khỏe, giáo dục y tế, đến thơ, chân dung ký và những ghi chép về việc học Phật. Dù ở thể loại nào, các tác phẩm như Nghĩ từ trái tim, Thầy thuốc và bệnh nhân, Về thu xếp lại…, hay Thiền và sức khỏe đều chảy chung một mạch ngầm: tìm kiếm sự bình an ngay trong đời sống bộn bề.

Đây chính là sự thực hành cho câu nói mà ông thường tâm niệm: "Tôi học Phật để ứng dụng vào đời sống". Với ông, Phật học không phải là những giáo điều xa vời mà là công cụ để sống tốt hơn, tử tế hơn và giúp người khác sống tốt hơn. Ông khéo léo mượn tinh thần tri nhận vô thường trong nhạc Trịnh để nói về sự cần thiết của việc "thu xếp lại", sống chậm và lắng nghe thân-tâm. Triết lý này được cụ thể hóa thành những hành động giản dị: dọn dẹp nhà cửa, ngủ đúng giờ, đi bộ, hít thở sâu, và đối thoại với người khác bằng sự tử tế.

Ông chỉ ra rằng, gốc rễ của nhiều bệnh tật thể chất lại nằm ở những bất ổn trong tâm lý. Cách tiếp cận "y học tâm-thể" đặt ông vào vị trí tiên phong trong việc cổ vũ một nền y khoa nhân văn, coi trọng con người toàn diện chứ không chỉ là các triệu chứng bệnh.

“Thầy thuốc dù chữa được đau, triệu chứng bệnh nhưng không chữa được nguyên nhân (khổ là gốc sinh ra đau). Tôi nghĩ, mình học cách Phật chữa khổ. Hiểu được nguyên do của khổ (tham sân si), từ đó biết cách sống”, ông từng chia sẻ.

Năng lượng cống hiến không ngừng nghỉ

Ở tuổi 85, khi nhiều người đã lui về nghỉ ngơi hoàn toàn, bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc vẫn bền bỉ viết, nói chuyện và gặp gỡ bạn đọc. Mới đây, ông vừa ra mắt Chuyện hồi đó cho thấy một năng lượng cống hiến không ngừng nghỉ.

Xuyên suốt các tác phẩm của ông là một triết lý nghề y giản dị mà sâu sắc: “Trong tên gọi thầy thuốc có ba phần – thầy là người có nhân đức, thuốc là phương có nhân thuật, và người là tấm lòng nhân đạo. Ba yếu tố hòa làm một, tạo nên y đức”. Chính kim chỉ nam ấy đã nâng đỡ ông qua nhiều thử thách nghề nghiệp, từ quyết định chọn chuyên khoa nhi vì “thích trẻ em” cho tới những kỷ niệm đỡ đẻ đầy xúc động thuở còn là sinh viên.

Viết bằng giọng văn thủ thỉ, dung dị như một buổi thưởng trà cùng bạn bè tri kỷ, ông đưa độc giả theo từng trang sách về với những nơi ông từng đặt chân, những người đã gặp gỡ và những điều được học, truyền dạy.

“Mỗi người phải trở lại chính mình. Nếu biết quay về chính mình, sẽ thấy sự an lạc, hạnh phúc hơn, chứ không phải tìm kiếm bên ngoài”, ông chia sẻ thông điệp chính cảu cuốn sách.

Nhiều độc giả trẻ tuổi bày tỏ việc tác phẩm đã tạo động lực để họ trân trọng hơn các mối quan hệ gia đình và tìm lại những giá trị đích thực trong cuộc sống.

Nhìn lại hành trình hơn nửa thế kỷ, TS.BS Đỗ Hồng Ngọc như người đi bộ thong dong trên con đường vừa là y khoa vừa là thi ca, để lại dấu chân ấm áp trên cả hai miền. Ông chứng minh rằng sức mạnh chữa lành không chỉ nằm trong toa thuốc, mà còn trong những lời sẻ chia, những hành động tử tế và niềm tin vào khả năng tự tìm lại an lạc nơi mỗi con người. Và có lẽ, chính năng lượng ấy đã giúp ông tiếp tục “gieo mầm an lạc”, thứ mầm chỉ nảy nở khi được chăm bằng cả tri thức lẫn trái tim.