Sự ra đi đột ngột của ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, đã để lại niềm tiếc thương sâu sắc và dấy lên mối quan tâm lớn trong cộng đồng về nguy cơ đột tử. Trước mất mát này, PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, một chuyên gia tim mạch hàng đầu, đã có những chia sẻ đầy trăn trở.

“Chúng ta vô cùng đau buồn mất đi một người tài hoa. Trách nhiệm của những người đang sống phải thay đổi để xã hội ngày càng văn minh như mong muốn của anh Tiến”, BS Hiếu chia sẻ.

Trách nhiệm đó, với ông, bắt đầu từ một dự án mang tính cấp thiết: gắn máy sốc điện ở nơi công cộng.

Gắn máy sốc điện ở nơi công cộng là dự án phi lợi nhuận

Ngay sau những trăn trở của mình, BS Nguyễn Lân Hiếu cho biết ông đã có cuộc trao đổi ngắn với Chủ tịch FPT và nhận được sự đồng thuận “hơn cả mong đợi” để triển khai dự án gắn máy sốc điện nơi công cộng.

Hướng dẫn sử dụng, cũng như chuẩn hoá việc cấp cứu ngừng tuần hoàn sẽ do Bộ môn Hồi sức cấp cứu Trường Đại học Y Hà Nội phụ trách. Các video thị phạm sẽ được BS Hùng Ngô (Ngô Đức Hùng, giảng viên bộ môn Hồi sức cấp cứu, Đại học Y Hà Nội) thiết kế.

“Dự án sẽ được tổng kết và hy vọng trong vài năm tới hình ảnh chiếc máy sốc điện sẽ trở nên quen thuộc với chúng ta. Đây vừa là một phương tiện cứu sống người bệnh nhưng cũng là một biểu tượng nhắc nhở chúng ta hay quan tâm đến sức khoẻ trái tim mình và những người quanh ta”, BS Nguyễn Lân Hiếu chia sẻ.

BS Nguyễn Lân Hiếu cho hay, trước đề xuất gắn máy sốc điện ở nơi công cộng của ông nhận về nhiều ý kiến phản biện, như tốn kém tiền bạc, ai mà biết sử dụng, đặt ở ngoài đường sẽ bị lấy mất trong 30 giây, rồi nếu người dân sốc điện bệnh nhân không hồi phục ai là người chịu trách nhiệm...

Những ý kiến này sẽ giúp những người thực hiện cẩn trọng hơn với dự án vì cộng đồng này. Tuy nhiên, ông khẳng định, đây là dự án phi lợi nhuận, sẽ được tài trợ từ các tổ chức và cá nhân, không sử dụng ngân sách.

Các bệnh viện, sở y tế địa phương sẽ cùng rà soát chỗ lắp đặt. Ưu tiên các trạm y tế, phòng khám cấp cứu bệnh viện cơ sở (bệnh viện huyện trước đây). Nếu lắp đặt tại cộng đồng sẽ là nhà ga, bến tàu, sân bay ... hoặc là các nhà thuốc, phòng khám ở những vùng "vắng bóng" các cơ sở y tế.Về vị trí lắp đặt:

Mỗi máy sẽ có camera giám sát và số điện thoại cấp cứu 115 cùng người phụ trách đã qua đào tạo. Việc này vừa chống mất trộm, vừa có thể hướng dẫn thao tác từ xa.

Về đào tạo, Bộ môn Hồi sức cấp cứu (Trường Đại học Y Hà Nội) với các chuyên gia giàu kinh nghiệm như BS Ngô Đức Hùng, Bùi Nghĩa Thịnh sẽ phụ trách huấn luyện. Giáo trình được biên soạn chuẩn quốc tế, hiệu chỉnh cho phù hợp với Việt Nam.

Việc sử dụng máy sẽ có sự hỗ trợ trực tuyến từ cấp cứu 115 và nhóm chuyên môn để tăng tối đa cơ hội cứu sống người bệnh.

Sự cần thiết của chiếc máy nặng chưa đến 5kg

BS Hiếu cho hay, ý tưởng này xuất phát từ thực tế đau lòng khi ông chứng kiến nhiều bệnh nhân đột tử ngay trước mắt mà không thể cứu được.

Đây chính là một thách thức y khoa mà cả thế giới luôn tìm những biện pháp để tăng khả năng sống còn của người bệnh. Một trong những biện pháp hữu hiệu nhất đó là cấp cứu ngừng tuần hoàn một cách chuyên nghiệp.

Sau ông Hoàng Nam Tiến, xảy ra liên tiếp 2 trường hợp ngừng tim ngoài bệnh viện. Trọng tài Trần Đình Thịnh đã ra đi mãi mãi. May mắn, một nam thanh niên 20 tuổi đã được cứu sống ngoạn mục nhờ được ép tim đúng cách bởi các thành viên cứu thương 115 với máy sốc điện xách tay, sau đó, tập thể bác sĩ Bệnh viện E đã hoàn tất điều kỳ diệu để em hồi sinh.

“Tất cả đều khẳng định rất cần chiếc máy nhỏ bé này hiện diện trong những tình huống khẩn cấp”, BS Hiếu nhấn mạnh.

BS Nguyễn Lân Hiếu giải thích, đột tử (SDS – Sudden death ) được định nghĩa là một tình huống y khoa mà bệnh nhân bị chết bất ngờ do nguyên nhân tự nhiên xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn, thường trong vòng một giờ sau khi xuất hiện triệu chứng hoặc trong vòng 24 giờ sau khi được phát hiện còn sống và không có triệu chứng.

Nói một cách dễ hiểu đột tử là chết đột ngột do bệnh mà không phải các nguyên nhân như tai nạn, thương vong do sinh hoạt hay chiến tranh.

Đa phần đột tử liên quan đến các bệnh lý tim mạch như Nhồi máu cơ tim (với các biến chứng nguy hiểm của bệnh này), rối loạn nhịp tim (rung thất và xoắn đỉnh) bẩm sinh hoặc mắc phải hoặc do tắc nghẽn đường tống máu của tim (hẹp khít van động mạch chủ và bệnh cơ tim phì đại).

Tuy vậy đột tử cũng có những nguyên nhân khác mà một trong số đó chính là đột quỵ. Rất nhiều trường hợp đột tử chưa rõ nguyên nhân được chúng ta nghĩ rằng bệnh nhân bị đột quỵ nhưng thực tế nguyên nhân này chỉ chiếm 10-20%.

Còn đột quỵ hay thường được người dân gọi là tai biến mạch não. Đây là tình trạng não bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cung cấp máu lên não bị giảm, gián đoạn khiến não thiếu oxy, dưỡng chất để nuôi tế bào. Chủ yếu trên thực tế có 2 loại đột quỵ là bị tắc mạch máu nuôi não và chảy máu (xuất huyết) não.

“Cả 2 loại tai biến này đều tuỳ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vùng não bị tổn thương có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn. Nếu không ai chứng kiến theo định nghĩa sẽ được gọi là đột tử”, BS Hiếu giải thích.

BS Hiếu cho hay, các bác sĩ đã liên tục mở lớp huấn luyện cả cho nhân viên y tế và người dân, một số chuyên gia hồi sức cấp cứu đồng thời là các KOL tích cực trong phổ biến kiến thức quan trọng này với mục tiêu tăng khả năng sống sót cho người bệnh ngừng tuần hoàn, giảm tỷ lệ đột tử trong cộng đồng.

Vậy nhưng dường như vẫn chưa đủ khi rất nhiều người bệnh bị cấp cứu không đúng cách nên khi đưa đến bệnh viện đều đã quá muộn. Có lý thuyết nhưng dụng cụ thực hành không có chắc chắn hiệu quả không như mong muốn. Một dụng cụ tối quan trọng khi bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim dẫn đến đột tử (chiếm 80%) là máy phá rung (defibrillator).

Theo BS Nguyễn Lân Hiếu, nhiều nước Âu Mỹ và láng giềng Đông Nam Á đã triển khai thành công mô hình này.

“Không có lẽ các nước Âu Mỹ và ngay cả các nước láng giềng Đông Nam Á đều đã triển khai mà chúng ta không làm được? Tôi vẫn tin rằng hình tượng trái tim với mũi sét trắng sẽ mang lại nhiều cơ hội được cứu sống, giảm bớt những trường hợp đáng tiếc cho người dân. Đặc biệt là một lời nhắc nhở chúng ta cần học và đừng bao giờ quên cách cấp cứu ngừng tuần hoàn”, BS Nguyễn Lân Hiếu nhấn mạnh.