Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 của Hải quân nhân dân Việt Nam đã đi qua cách đây 49 năm, nhưng một câu hỏi lớn vẫn đặt ra cho nhiều người. Tại sao Mỹ gây ra "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ"? Tại sao lực lượng Hải quân Việt Nam nhỏ bé, trang bị kém hiện đại lại dám đương đầu với Không quân, Hải quân của Mỹ mà không bị xoá sổ trong một trận đánh…? Đi tìm câu trả lời, chúng tôi đã gặp Đại tá Trịnh Tuần, Nguyên Chủ nhiệm Chính trị Hải quân, ông đã lí giải một cách cặn kẽ, giúp chúng tôi hiểu thêm phần nào.

Chúng tôi gặp Đại tá Trịnh Tuần, Nguyên Chủ nhiệm Chính trị Hải quân vào ngày cuối tháng 7, tại thành phố Cảng Hải Phòng. Vừa trải qua đợt điều trị nên sức khỏe của ông còn khá yếu. Theo bà Tuần (vợ ông) thì hôm nay là ngày ông khỏe nhất, chứ mấy hôm trước, ông nằm bẹp, chẳng thiết ăn uống gì.

Ông bảo: Hải quân Việt Nam đang mạnh lên, đó là niềm tự hào không chỉ riêng đối với người giữ biển mà với cả dân tộc ta. Dù tuổi cao, sức yếu, nhưng ông luôn theo dõi sự trưởng thành của một Quân chủng mà cuộc đời ông đã dành trọn tâm huyết, trách nhiệm để cống hiến. Khi chúng tôi gợi ý, muốn tìm hiểu về cái gọi là "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ", giọng ông trở nên hào sảng:

Vào đầu những năm 1960, chiến lược chiến tranh đặc biệt mà Đế quốc Mỹ áp dụng ở miền Nam Việt Nam đều bị phá sản. Tổng thống Mỹ và Hội đồng an ninh quốc gia đã họp và quyết định chủ trương chiến lược mới: "Gây sức ép tối đa và liên tục bằng cách đưa quân đội vào để Mỹ hoá cuộc chiến tranh ở miền Nam Việt Nam; khẩn trương chuẩn bị đưa chiến tranh phá hoại bằng Không quân và Hải quân ra miền Bắc Việt Nam".

Để thực hiện mưu đồ đó, Mỹ cần tranh thủ được sự đồng tình của Hạ viện, tránh được dư luận phản đối, trước hết là nhân dân Mỹ. Nhà Trắng và Lầu Năm góc phải tạo ra màn kịch "Sự kiện Vịnh Bắc Bộ" với những mập mờ và dối trá rằng: Chiều ngày 4/8/1964, các tàu phóng lôi của Hải quân Việt Nam đã vô cớ tấn công tàu khu trục của Mỹ trên vùng biển quốc tế!?

Sự thật là: Sự đụng độ chiều 2/8/1964 diễn ra khi tàu khu trục Maddox đã ngang nhiên vi phạm có hệ thống lãnh hải Việt Nam từ Đèo Ngang (Quảng Bình) ra Hòn Nẹ (Thanh Hoá). Hành động đó liên tục bị Hải quân Việt Nam theo dõi và giám sát chặt chẽ, có lúc tàu Maddox vào sâu tới 6 hải lý và đã bị các tàu phóng lôi của Việt Nam đánh đuổi tại khu vực đông Hòn Nẹ trong lãnh hải Việt Nam. Điều này được dư luận nhiều nước, có cả dư luận Mỹ thừa nhận và kịch liệt lên án hành động xâm phạm trắng trợn đó.

Nếu chỉ vin vào cớ mà sự dối trá đã bị phơi bày để đánh phá miền Bắc Việt Nam thì chưa đủ sức thuyết phục, nên Mỹ phải dựng thêm sự kiện khác rằng: "Đêm 4/8/1964, các tàu phóng lôi của Hải quân Việt Nam một lần nữa lại vô cớ tấn công khu trục Maddox và Tơ-nơ-gioi của Mỹ đang hoạt động bình thường trên vùng biển quốc tế?!". Đây lại là sự bịa đặt còn trắng trợn hơn nữa, bởi hôm đó thời tiết rất xấu, hoàn toàn không có một tàu phóng lôi hoặc tàu chiến đấu nào của Việt Nam hoạt động trong khu vực mà Mỹ rêu rao.

Thế nhưng, bất chấp dư luận và lẽ phải, Mỹ vẫn vin vào cớ đó để tiến hành chiến dịch "Mũi tên xuyên" mở đầu bằng trận đánh ngày 5/8/1964. Đế quốc Mỹ đã sử dụng lực lượng của 2 biên đội tàu sân bay Constellation và Ticonderoga gồm 40 máy bay cánh quạt và phản lực hiện đại, cả tiêm kích và cường kích như AD6, A4D, F8U, F4H…bất ngờ mở cuộc tấn công đánh phá vào hầu hết các Căn cứ Hải quân của ta trên suốt dải ven biển miền Bắc từ Bãi Cháy (Quảng Ninh), Lạch Trường (Thanh Hoá), Cửa Hội, Vinh - Bến Thuỷ (Nghệ An) đến Cảng Sông Gianh (Quảng Bình) hòng tiêu diệt lực lượng Hải quân ta trong ngày 5/8/1964 và mở đầu cho cuộc chiến tranh phá hoại quy mô lớn đối với miền Bắc nước ta.

Trên tất cả các khu vực bị tấn công, các tàu của Hải quân Việt Nam và lực lượng chiến đấu bảo vệ căn cứ đều đánh trả quyết liệt. Dựa vào trận địa phòng thủ và sức mạnh của chiến tranh nhân dân, sự phối hợp phòng không của ba thứ quân, trong đó các trận địa pháo của bộ đội phòng không và dân quân tự vệ biển phối hợp rất chặt chẽ và đắc lực. Các tàu của hải quân đã chiến đấu rất dũng cảm, phát huy được cao độ trí thông minh sáng tạo và kỹ năng chiến đấu, vừa cơ động phòng tránh vừa đánh trả địch có hiệu quả và hạn chế được tổn thất.

Về phía hải quân ta có một số cán bộ, chiến sĩ hy sinh, trong đó có phân đội trưởng, thuyền trưởng và một số đồng chí khác bị thương, có 3 tàu tuần tiễu bị thương nặng, vài tàu bị thương nhẹ có thể khôi phục được sau chiến đấu.

Về phía địch, mặc dù chiếm ưu thế hoả lực và cơ động, lại làm chủ trên không, nhưng chúng đã vấp phải một đối tượng rắn chắc, có tinh thần sẵn sàng chiến đấu cao, ý chí chiến kiên cường, trên những trận địa được chuẩn bị sẵn… nên đã chuốc lấy những thất bại nặng nề: 8 máy bay bị bắn rơi tại chỗ, nhiều chiếc khác bị thương, tên phi công Mỹ Anvarét bị bắt sống ngay trên Vịnh Hạ Long.

Chiến dịch "Mũi tên xuyên" với những tham vọng to lớn đã bị bẻ gãy ngay từ trận đánh đầu tiên. Lực lượng tàu chiến đấu của Hải quân Việt Nam chẳng những đã không bị tiêu diệt trong một trận đánh, mà còn giáng cho không quân Mỹ những đòn nặng nề.

Cùng với trận đánh đuổi tàu Maddox ngày 2/8, trận ngày 5/8/1964 là trận đánh thắng đầu tiên đã ghi vào lịch sử của Hải quân Việt Nam, đồng thời là ngày truyền thống đánh thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc.

49 năm đã đi qua, hôm nay một lần nữa chúng ta lại khẳng định rằng: "Mọi bịp bợm và dối trá không thể che đậy được sự thật hiển nhiên". Trận đánh ngày 2/8 và 5/8/1964 đã diễn ra như vậy. Phần thắng đã thuộc về quân và dân miền Bắc Việt Nam trong đó có Hải quân nhân dân Việt Nam.

Nghe ông kể, chúng tôi khâm phục về những lí giải có đủ luận cứ, luận chứng về cái gọi là “sự kiện Vịnh Bắc Bộ” mà Mỹ đã cố tình tạo ra, nhằm che đậy bản chất xấu xa, cũng như tội ác của chúng. Rõ ràng, trước hành động ngang ngược của kẻ thù, quân dân miền Bắc và Hải quân nhân dân Việt Nam đã dám đánh, biết đánh, và quyết đánh thắng kẻ thù xâm lược, bảo vệ bằng được vùng trời, vùng biển thân yêu của Tổ quốc.