Ngày 17/6, Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an TP Hà Nội cho biết đã tạm giữ hình sự Phạm Đình Tuấn (SN 1988, trú tại xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Hà Nội, là Phó Chủ tịch UBND thị trấn Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ) cùng anh trai là Phạm Đình Dũng (SN 1986) để điều tra về hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là cồn y tế.

Lật tẩy mánh lới sản xuất cồn y tế giả

Theo điều tra ban đầu, vào tháng 4/2016, Phạm Đình Tuấn thành lập Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại MCB Việt Nam chuyên sản xuất cồn và nước muối sinh lý.

Đến năm 2018, Tuấn đổi tên doanh nghiệp thành Công ty Ngân Hà và giao cho Phạm Đình Dũng làm giám đốc, đại diện theo pháp luật. Tuy nhiên, trên thực tế, mọi hoạt động của công ty đều do Tuấn chỉ đạo và điều hành.

Ban đầu, Tuấn khai nhận đã sử dụng máy móc, dây chuyền để sản xuất cồn y tế từ nguyên liệu ethanol có độ cồn 95, 96 hoặc 99 độ. Tuy nhiên, từ khoảng tháng 1/2025, nhận thấy việc sử dụng ethanol mang lại lợi nhuận thấp, Tuấn chuyển sang dùng methanol 99 độ (còn gọi là cồn công nghiệp) để sản xuất cồn y tế.

Tuấn sau đó chỉ đạo nhân viên pha trộn methanol với nước lọc RO theo tỷ lệ nhất định, rồi đóng chai, dán nhãn, đóng thùng để đưa ra thị trường. Giá bán sản phẩm do Tuấn quyết định. Cồn làm từ methanol được bán với giá 11.000 đồng/chai loại 500ml, trong khi cồn sản xuất từ ethanol có giá khoảng 12.000–13.000 đồng/chai loại 500ml.

Kết quả kiểm nghiệm cho thấy các mẫu sản phẩm mang nhãn “Cồn 70 độ ethanol” và “Cồn 90 độ ethanol” do Công ty Ngân Hà sản xuất đều không chứa ethanol như công bố trên bao bì, mà chứa methanol – một loại hóa chất có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.

Đến nay, cơ quan công an đã thu giữ khoảng 50.000 chai cồn y tế giả, niêm phong máy móc, công cụ liên quan đến dây chuyền sản xuất.

Vụ việc Phó Chủ tịch UBND thị trấn Chúc Sơn sản xuất cồn y tế giả gióng lên hồi chuông cảnh báo vì lòng tham, lợi nhuận mà bất chấp đạo đức để sản xuất hàng giả trong lĩnh vực y tế.

Vụ việc còn làm dấy lên lo ngại về chất lượng sản phẩm sát trùng trên thị trường. Các chai cồn y tế giả chứa methanol là mối nguy lớn đối với sức khỏe cộng đồng, có thể gây ngộ độc cấp tính, tổn thương não, mù mắt... thậm chí tử vong.

Sử dụng cồn y tế giả gây ngộ độc

Theo tìm hiểu, loại cồn sát khuẩn phổ biến là ethanol, còn methanol là cồn công nghiệp, hóa chất độc hại, khả năng sát trùng rất kém và không được dùng để sát trùng. Nhiễm độc methanol có thể gây tổn thương não, tổn thương thần kinh, thị giác...

Nhiều năm qua, Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai cấp cứu cho hàng chục bệnh nhân bị ngộ độc cồn y tế giả - cồn methanol, phần lớn bị mù, di chứng não hoặc tử vong.

Mới đây, vào đầu tháng 6, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận người đàn ông 55 tuổi (quận Hoàng Mai, Hà Nội) trong tình trạng hôn mê, suy hô hấp, nhiễm toan chuyển hóa nặng. Xét nghiệm trong máu có chứa nồng độ cồn công nghiệp methanol cao 116,63 mg/dL, kết quả chụp MRI não có xuất hiện tổn thương hoại tử nhân bèo và biến chứng chảy máu não.

Bệnh nhân không có tiền sử nghiện rượu, cơ thể khỏe mạnh và thường chỉ có thói quen dùng cồn để xúc miệng, ngậm chữa đau răng.

Người nhà bệnh nhân cho biết, trong khoảng 1 tuần trước đó, bệnh nhân có mua cồn 70 độ ở hiệu thuốc gần nhà về xúc miệng và ngậm để chữa viêm tủy răng. Bệnh nhân ngậm liên tục trong 1 giờ, ngày ngậm 3 - 4 lần.

Trước 3 ngày nhập viện, bệnh nhân ăn uống kém, xuất hiện đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn, người mệt mỏi, sau đó xuất hiện thêm triệu chứng nhìn mờ nên được người nhà đưa vào cấp cứu tại Trung tâm thần kinh Bệnh viện Bạch Mai.

Tại bệnh viện, xét nghiệm khí máu các chỉ số cho thấy sự bất thường. Tiếp đó bệnh nhân giảm dần ý thức, đồng tử giãn, suy hô hấp, hôn mê phải đặt nội khí quản thở máy.

Các bác sĩ ở Trung tâm chống độc chẩn đoán bệnh nhân bị ngộ độc methanol. Kết quả xét nghiệm mẫu cồn bệnh nhân sử dụng, mặc dù nhãn mác ghi "Ethanol cồn 70 độ" nhưng không có ethanol, mà cồn công nghiệp methanol chiếm đến 77,5%.

Bệnh nhân dùng "cồn" để ngậm thời gian dài, miệng có vết thương hở (viêm tủy răng), "cồn" thẩm thấu qua niêm mạc và cũng không ngoại trừ quá trình ngậm bệnh nhân có nuốt phải, là nguyên nhân khiến bệnh nhân ngộ độc và nguy kịch.

Trước đó, hồi tháng 3/2023, một vụ việc gây xôn xao dư luận khi hàng loạt công nhân phải nhập viện cấp cứu, nguy kịch đến tính mạng do ngộ độc cồn methanol qua đường hô hấp. Vụ việc này có tới 108 công nhân được khám, xét nghiệm, cấp cứu tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Ninh, trong đó 37 người bị nhiễm methanol; có 7 người mức độ nặng hoặc nguy kịch, trong đó tử vong 1 người, 4 người tiên lượng di chứng giảm nặng hoặc mất khả năng nhìn, 1 người di chứng nặng với não.

Các công nhân này làm việc cho một nhà máy chuyên sản xuất linh kiện điện tử, trong đó có một loại linh kiện bằng kim loại được sản xuất từ công đoạn cắt bằng dao. Trong công đoạn này, máy có phun cồn ethanol để làm mát dao cắt. Đồng thời, một số linh kiện sau đó không sạch sẽ được các công nhân chấm lau sạch bằng cồn ethanol. Khoảng một tuần cuối tháng 2, công ty chuyển sử dụng sang lô cồn ethanol mới. Sau khi sử dụng, các công nhân bắt đầu thấy mệt, đau đầu nên xin về nghỉ.

Trong số các bệnh nhân, có chị Nguyễn Thị H., 42 tuổi, ở H.Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Bệnh nhân bắt đầu bị bệnh từ ngày 27/2 với triệu chứng mờ mắt, đau đầu, buồn nôn, sau đó lơ mơ dần. Bệnh nhân được đưa đến Bệnh viện Thuận Thành, sau đó chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai, điều trị tại Trung tâm Chống độc trong tình trạng hôn mê, tụt huyết áp, nhiễm toan chuyển hóa nặng, nồng độ methanol trong máu là 123,16 mg/dL, não tổn thương nặng hai bên. Dù đã được các bác sĩ khẩn trương cấp cứu, hồi sức, giải độc, lọc máu, tuy nhiên não tổn thương nặng không hồi phục nên gia đình xin về và chị H. đã qua đời.

Bệnh nhân nặng khác là Triệu Văn N., 17 tuổi, dân tộc Dao, quê Cao Bằng, vào viện ngày 24/2. 4 ngày trước khi vào viện, bệnh nhân thấy khó thở, mệt, mờ mắt, lơ mơ, hôn mê, ngừng thở.

Bệnh nhân được đưa đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh cấp cứu, sau đó được chuyển tới Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng hôn mê, tụt huyết áp, nhiễm toan chuyển hóa nặng, tổn thương não nặng hai bên, nồng độ methanol trong máu là 125 mg/dL, không có ethanol. Bệnh nhân được cấp cứu điều trị hồi sức giải độc lọc máu, sau đó tri giác có cải thiện nhưng não vẫn tổn thương và phù não nhiều, tổn thương mắt.

Cùng phân xưởng với chị H. có bệnh nhân Phàng A.T., 18 tuổi (nam giới, dân tộc Mông), ở H.Phù Yên, tỉnh Sơn La. Hai ngày trước khi vào viện, bệnh nhân thấy mờ mắt. Khi được chuyển tới Trung tâm Chống độc, bệnh nhân T. trong tình trạng tỉnh táo, các dấu hiệu sống ổn định, đồng tử giãn hai bên, mất thị lực gần hoàn toàn (chỉ còn phân biệt được sáng tối), máu nhiễm toan chuyển hóa nặng, nồng độ methanol máu là 10,48 mg/dL, khám chuyên khoa mắt thấy tổn thương thị giác hai bên, bệnh nhân chỉ còn thấy lờ mờ.

Cẩn trọng khi sử dụng cồn (Ảnh CACC)

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, loại cồn công ty sử dụng được một người nhà bệnh nhân gửi tới xét nghiệm, kết quả cho thấy nồng độ methanol là 77,83%, không có ethanol. Các công nhân ở đây đã nhiễm độc methanol qua đường hô hấp do hít phải không khí có nhiễm methanol và có thể một phần qua da khi da tiếp xúc trực tiếp với cồn.

Thực trạng cồn sát trùng rởm chứa methanol kéo dài nhiều năm qua mà chưa có dấu hiệu được kiểm soát triệt để, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe của người dân.

Theo Phó giáo sư Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và Thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội), việc quản lý cồn công nghiệp tại Việt Nam đang bị buông lỏng. Trước đây, cồn công nghiệp nhập khẩu được phân biệt bằng màu xanh để tránh nhầm lẫn, nhưng hiện nay, methanol sản xuất trong nước không được đánh dấu màu, tạo cơ hội cho các đối tượng pha trộn với ethanol để sản xuất cồn y tế giả.

Ông Thịnh cho hay, một số quốc gia dùng chất chỉ điểm màu cho methanol, đơn giản nhưng hiệu quả nhưng Việt Nam chưa áp dụng. Vì vậy, methanol dễ dàng “đội lốt” cồn y tế thật, gây khó khăn trong nhận diện.

Liên quan đến vấn đề này, Phó giáo sư Nguyễn Hoài Nam - Chủ tịch Hội Tĩnh mạch TP HCM cho rằng, cồn y tế giả không chỉ gây ngộ độc khi uống vào, súc miệng mà còn nguy hại cho vết thương hở.

Điều đáng lo ngại, sản phẩm đội lốt cồn y tế thật, giá thành rẻ có thể len lỏi vào các cơ sở y tế qua các gói thầu. Hậu quả là bệnh nhân nặng, trẻ sơ sinh hoặc các ca phẫu thuật, sản khoa có thể chịu rủi ro nghiêm trọng khi sử dụng cồn sát trùng không đạt chuẩn.

Còn theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, vấn đề nằm ở khâu quản lý hóa chất còn lỏng lẻo. Methanol được nhập khẩu và sản xuất với khối lượng lớn để pha xăng E5 và dùng trong công nghiệp, nhưng một phần không nhỏ đã bị "tuồn" ra thị trường tiêu dùng, biến thành cồn rởm, rượu rởm, gây hại khôn lường. Để chặn đứng mối hiểm họa này, không thể chỉ dựa vào các cơ sở y tế mà cần sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của các cơ quan chức năng, từ khâu cấp phép, hậu kiểm đến xử lý vi phạm.

Bác sĩ Nguyên khuyến cáo người dân cần cẩn trọng khi chọn mua cồn sát trùng. Chỉ nên mua tại hiệu thuốc uy tín và giữ hóa đơn để truy xuất nguồn gốc khi cần; Đọc kỹ nhãn mác: Thành phần phải ghi rõ ethanol hoặc isopropanol, tuyệt đối không chứa methanol; Công dụng phải rõ ràng: Dùng để sát trùng, khử trùng trên người. Nếu ghi chung chung như hỗ trợ sát khuẩn hoặc dùng để lau chùi, cần cảnh giác cao độ; Không dùng cồn để ngậm, súc miệng hay bôi lên vùng niêm mạc bị tổn thương nếu chưa chắc chắn về thành phần.