Ngày nay, trong khu vực thành cổ Đồ Bàn (xã Nhơn Hậu, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định) còn lưu giữ cặp tượng voi đá cổ rất độc đáo do người Chăm chế tác. Vào ngày 30/1 vừa qua, cặp voi này đã được công nhận là Bảo vật quốc gia của Việt Nam.
Cặp voi đá này được đặt đối xứng nhau ở trung tâm thành cổ, gồm một voi lớn và một voi nhỏ. Trong đó, voi lớn cao tới 2 mét, dài 2,4 mét, rộng 1 mét, đặt trên chân đế, được coi là tượng voi lớn nhất từng được biết tới của điêu khắc Chăm.
Bức tượng tạc từ một tảng đá nguyên khối rất lớn theo lối tả thực rất sống động, khác với kiểu tạo hình cách điệu thường thấy ở điêu khắc Chăm.
Con voi này có hai chân bên trái đang bước tới phía trước, đầu ngẩng cao, vòi voi buông xuôi xuống như đang dùng vòi nhổ cây lên - một hình tượng phổ biến trong nghệ thuật tạc tượng voi Champa.
Từng chi tiết nhỏ như nếp gấp của tai, hốc mắt… của con voi được chạm khắc trau chuốt, tỉ mỉ.
Đối diện với voi lớn là voi nhỏ, cao 1,76 mét, dài 2,2 mét, rộng 85 cm. Bức tượng này thường được gọi là voi cái, còn tượng lớn là voi đực.
Tượng voi cái được tạo tác trong tư thế động, thân voi thẳng, dáng đang đi, hai chân sau được tạo liền khối với hai chân trước và đế tượng, đồ trang sức thể hiện những đặc điểm của nghệ thuật điêu khắc Champa.
Nhìn chung, tượng được tạo tác đẹp, động tác tự nhiên, sống động, nhìn vào tượng voi ta thấy toát lên một vẻ quyền quý và vương giả.
Theo các nhà nghiên cứu, hai con voi đá trong thành Đồ Bàn có nhiều dấu ấn mỹ thuật kế thừa từ giai đoạn Trà Kiệu muộn, là hiện vật gốc, độc bản trong phong cách điêu khắc Chăm thế kỷ 12.
Sau các thăng trầm của lịch sử, cặp voi Bảo vật quốc gia này trở thành những dấu tích hiếm hoi còn sót lại của kinh đô vương quốc Champa xưa.
