... không ít người vẫn băn khoăn trong việc thực hiện các quy định mới, đặc biệt là về ranh giới giữa đúng - sai, được - không được khi kê khai, xuất hóa đơn và thực hiện nghĩa vụ thuế.

Loạt vấn đề phát sinh trong thực tế

Trong câu hỏi gửi về Bộ Tài chính, hộ kinh doanh Lê Tú (ở Sơn La) cho biết, từ trước đến nay, việc kinh doanh chủ yếu ghi chép thủ công, không đều đặn. Doanh thu khoảng 1 tỷ đồng/năm, hiện tại hộ kinh doanh này đang rà soát lại hàng tồn kho để chuẩn bị kê khai.

“Đối với hàng hóa nhập trước đây không có hóa đơn chứng từ, nếu tôi kê khai đầy đủ vào tồn kho trước 31/12/2025, sang thời điểm từ 1/1/2026 trở đi, khi cơ quan nhà nước kiểm tra, có được xem là hợp lệ, hay phát sinh xử phạt gì không? Hàng hóa này sau khi đã kê khai vào tồn kho có xuất được hóa đơn điện tử không? Có bắt buộc xuất hóa đơn điện tử cho tất cả khách hàng không, vì nhiều khách không yêu cầu xuất hóa đơn”, hộ kinh doanh Lê Tú nêu băn khoăn.

Hộ kinh doanh Bùi Thu Hương (ở Phú Thọ) nêu tình huống doanh thu biến động mạnh trong năm. Đầu năm, hộ xác định doanh thu chỉ dưới 500 triệu đồng nên không kê khai theo quý và chưa sử dụng hóa đơn điện tử. Tuy nhiên, đến cuối năm, doanh thu thực tế lại tăng đột biến, vượt mốc 1 tỷ đồng/năm. Trong trường hợp này, hộ có phải chuyển sang kê khai theo quý và sử dụng hóa đơn điện tử ngay từ thời điểm doanh thu vượt ngưỡng hay không? Khi hộ xác định doanh thu trước đó chưa vượt ngưỡng thì có bị truy thu hay xử phạt hay không?

Đối với hộ kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok - nơi sàn đã thực hiện chức năng thanh toán và khấu trừ thuế, băn khoăn lại tập trung vào nghĩa vụ quyết toán. Một hộ kinh doanh cho biết đang có doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm, sàn đã thu và nộp thay 1,5% thuế (gồm 1% giá trị gia tăng và 0,5% thuế thu nhập cá nhân). Vậy cuối năm, các hộ có còn phải quyết toán thuế thu nhập cá nhân theo phương pháp doanh thu trừ chi phí?

Vẫn chờ hướng dẫn

Cục Thuế cho biết, Bộ Tài chính đang xây dựng Nghị định quy định chính sách thuế và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh để áp dụng từ ngày 1/1/2026.

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Lê Văn Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas - cho rằng, hiện không có văn bản có tính chất pháp lý hướng dẫn việc ghi nhận, kê khai hàng tồn kho. Theo đó, cơ quan thuế cũng chưa có cơ sở để ban hành hướng dẫn cụ thể. Hộ kinh doanh cần chủ động chuẩn bị, xử lý trên cơ sở thực tế và tinh thần trung thực. Do thời gian dài áp dụng thuế khoán, nhiều hộ không có thói quen lấy hóa đơn đầu vào dẫn đến khó chứng minh nguồn gốc hàng hóa khi chuyển sang cơ chế mới.

Về nguyên tắc, hộ kinh doanh cần phân loại hàng tồn kho theo hai tiêu chí:

Thứ nhất, phân loại theo hóa đơn, chứng từ. Với hàng hóa có đầy đủ hóa đơn, chứng từ, việc ghi nhận chi phí, chứng minh nguồn gốc và xuất hóa đơn điện tử khi bán ra sẽ thuận lợi. Với hàng hóa không có hoặc không đầy đủ hóa đơn, chứng từ, hộ kinh doanh vẫn phải xuất hóa đơn khi bán và trung thực khi cơ quan quản lý kiểm tra nguồn gốc.

Thứ hai, phân loại theo tính chất hàng hóa, tách bạch hàng thật với hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng độc hại.

Theo ông Tuấn, nếu hợp thức hóa toàn bộ hàng hóa không có hóa đơn, nguy cơ hợp pháp hóa hàng giả, hàng độc hại là rất lớn, gây rủi ro cho người tiêu dùng. Do đó, hộ kinh doanh cần chủ động xử lý, tiêu hủy hàng giả, hàng không bảo đảm chất lượng, tuyệt đối không đưa ra thị trường.

Ông Tuấn khuyến nghị hộ kinh doanh thực hiện 4 bước. Bước 1, kiểm kê toàn bộ hàng tồn kho tại thời điểm 31/12/2025 và lập biên bản ghi rõ số lượng, giá trị, tình trạng hàng hóa. Bước 2, phân loại hàng hóa theo hóa đơn, chứng từ và theo tính chất hàng hóa. Bước 3, căn cứ biên bản kiểm kê để nhập dữ liệu lên phần mềm kế toán, làm cơ sở xuất hóa đơn và theo dõi giá vốn từ năm 2026. Bước 4, ghi nhận giá trị hàng tồn kho để hạch toán chi phí; với hàng hóa giá trị lớn, nên sử dụng dịch vụ thẩm định giá để làm căn cứ ghi sổ.

"Cơ quan thuế cũng hiểu rõ bối cảnh chuyển đổi này và sẽ không gây khó nếu hộ kinh doanh thực hiện đúng bản chất, trung thực. Năm 2026, hộ kinh doanh cần hình thành thói quen lấy hóa đơn đầu vào cho hàng hóa, chi phí và tài sản phục vụ hoạt động kinh doanh, nhằm giảm rủi ro và tuân thủ bền vững", ông Tuấn nhấn mạnh.