Theo trang globalsecurity.org, với hơn 30.000 nhân viên, Sluzhba Bespeky Ukrayiny (SBU - Cơ quan An ninh Ukraine) lớn hơn 7 lần so với cơ quan an ninh nội địa của Anh, MI5, và lớn hơn 4 lần so với cơ quan tình báo đối ngoại Mossad của Israel. Bên cạnh việc thực hiện các vai trò thu thập thông tin tình báo và phản gián truyền thống của hầu hết các cơ quan gián điệp trong nước, hàng nghìn điệp viên của SBU còn tiến hành các hoạt động nằm trong phạm vi thực thi pháp luật ở hầu hết các nền dân chủ phương Tây, chẳng hạn như chống tội phạm kinh tế và tham nhũng. Theo Ihor Smeshko, người từng giữ chức giám đốc SBU từ năm 2003 đến 2005, điều đó đã biến cơ quan này thành "tổ chức quyền lực nhất cả nước".

SBU là một cơ quan thực thi pháp luật chịu trách nhiệm bảo vệ an ninh nhà nước của Ukraine. Cơ quan này chịu trách nhiệm về an ninh nhà nước (bao gồm các nhiệm vụ của cảnh sát mật), an ninh bên ngoài và tình báo phi quân sự, phản gián, "tội ác chống lại nhà nước và nhân dân" (chống khủng bố, buôn lậu, buôn bán vũ khí, v.v.), cũng như an ninh cá nhân của Tổng thống, Verkhovna Rada (Quốc hội), các quan chức và tổ chức khác.

SBU bắt đầu được xây dựng vào tháng 9/1990 với tư cách là cơ quan kế nhiệm của chi nhánh KGB tại Ukraine và kế thừa hầu như toàn bộ nhân sự của KGB Ukraine. Sau khi Ukraine giành được độc lập vào tháng 9/1991, SBU chính thức được thành lập vào tháng 3/1992.

SBU được hưởng quy chế đặc biệt trong nhánh hành pháp và báo cáo trực tiếp với Tổng thống. Tuy nhiên, cơ quan này không được tiến hành giám sát và khám xét xâm phạm nếu không có lệnh của tòa án. Văn phòng Tổng công tố có trách nhiệm căn cứ vào hiến pháp để đảm bảo rằng các cơ quan thực thi pháp luật, bao gồm cả SBU, tuân thủ luật pháp; tuy nhiên, mức độ mà Tổng công tố sử dụng thẩm quyền của mình để giám sát các hoạt động của SBU và hạn chế các hành vi thái quá của các quan chức an ninh vẫn chưa được biết.

Nhu cầu cải cách các hệ thống an ninh nhà nước đã nảy sinh ngay sau khi Ukraine tuyên bố độc lập. Vào ngày 20/9/1991, bằng cách thông qua Quy định "Về việc thành lập Cơ quan An ninh Quốc gia Ukraine", Quốc hội Ukraine đã giải thể Ủy ban An ninh Nhà nước (KGB Ukraine). Vào ngày 25/3/1992, Quốc hội phê duyệt Luật "Về Cơ quan An ninh Ukraine".

Ngay từ đầu, SBU đã tích cực hỗ trợ cấp cao của đất nước trong việc giải quyết các vấn đề cực kỳ quan trọng theo các định hướng ưu tiên của quá trình phát triển nhà nước, đặc biệt là các nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu và quan trọng nhất, chỉ phù hợp với một cơ quan mật vụ và không ai có thể giải quyết được ngoài các cơ quan an ninh. Các nhiệm vụ này bao gồm bảo vệ chủ quyền nhà nước, hệ thống hiến pháp, toàn vẹn lãnh thổ của nhà nước, tiềm năng kinh tế, khoa học và kỹ thuật, và quốc phòng của Ukraine, lợi ích cố hữu của nhà nước và quyền của công dân khỏi các hoạt động do thám và phá hoại của các cơ quan tình báo nước ngoài, cũng như khỏi sự xâm phạm của các tổ chức, nhóm hoặc cá nhân riêng biệt.

SBU cũng được giao nhiệm vụ phòng ngừa, xác định, ngăn chặn và phát hiện các tội ác chống lại hòa bình và an ninh thế giới, cũng như chống khủng bố, tham nhũng và tội phạm có tổ chức trong lĩnh vực hành chính và kinh tế, cũng như các hành vi bất hợp pháp khác gây nguy hiểm trực tiếp đến các lợi ích sống còn của Ukraine.

Kể từ khi cuộc xung đột Nga – Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022, vai trò của SBU đã được mở rộng và tăng cường đáng kể, vượt xa chức năng truyền thống về an ninh nội địa. Trong bối cảnh chiến tranh tổng lực, SBU không chỉ đảm trách nhiệm vụ chống gián điệp và phản gián như trước đây, mà còn trực tiếp tham gia vào các chiến dịch đặc biệt sâu trong lãnh thổ Nga – bao gồm phá hoại, ám sát mục tiêu chiến lược, và điều phối tấn công bằng UAV vào căn cứ quân sự, kho hậu cần, sân bay, và cơ sở hạ tầng then chốt.

Song song với đó, SBU giữ vai trò then chốt trong việc bảo vệ hệ thống chính trị và xã hội Ukraine trước nguy cơ thâm nhập, lật đổ từ bên trong, bóc gỡ mạng lưới tình báo đối phương cài cắm trong các cơ quan công quyền và quân đội. SBU cũng được trao thêm quyền lực trong lĩnh vực an ninh mạng và thông tin, với nhiệm vụ kiểm soát, giám sát hoạt động truyền thông và các luồng tin giả có thể gây bất ổn cho mặt trận tâm lý và dư luận nội bộ.

Trên thực tế, kể từ năm 2023, SBU ngày càng vận hành như một "tổng cục hành động bí mật" trong thời chiến, kết hợp giữa phản gián, đặc nhiệm và chiến tranh phi đối xứng, đóng vai trò chiến lược trong việc duy trì thế chủ động trong các vùng xung đột có tính nhạy cảm cao.

Trong một hoạt động gây tiếng vang lớn, vào rạng sáng ngày 1/6/2025, SBU đã phối hợp với Cục Tình báo Quân đội (HUR) phát động một chiến dịch tấn công bằng UAV tấn công liều chết quy mô lớn chưa từng có nhằm vào các căn cứ không quân chiến lược sâu trong lãnh thổ Nga. Chiến dịch có mật danh "Spider Web" (Mạng nhện) và được lên kế hoạch trong suốt 18 tháng dưới sự giám sát trực tiếp của Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Theo SBU, các thiết bị bay không người lái – chủ yếu là loại góc nhìn thứ nhất FPV tầm xa – đã được bí mật vận chuyển vào lãnh thổ Nga bên trong các xe tải dân sự hoặc giấu trong các nhà kho ngụy trang bằng gỗ. Sau đó, chúng được điều khiển từ xa bằng mạng di động hoặc thiết bị truyền tín hiệu độc lập, nhằm tránh bị hệ thống gây nhiễu điện tử của Nga phát hiện.

Chiến dịch nhắm vào 5 căn cứ không quân chiến lược tại các vùng Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan và Amur – một số cách biên giới Ukraine hơn 1.000 km, đánh dấu đây là cuộc tấn công sâu nhất mà Ukraine từng thực hiện bên trong lãnh thổ Nga.

Kết quả bước đầu theo đánh giá của truyền thông quốc tế và nguồn tin từ SBU, 117 chiếc drone được triển khai, phần lớn đã xuyên thủng được hệ thống phòng không tại chỗ; 41 máy bay Nga bị phá hủy hoặc hư hại, bao gồm nhiều oanh tạc cơ chiến lược Tu-95 và Tu-22M3 – những phương tiện thường xuyên dùng để phóng tên lửa hành trình vào các thành phố của Ukraine; Thiệt hại ước tính lên đến 7 tỷ USD cho không quân Nga.

Theo giới quan sát, đây không chỉ là một chiến thắng chiến thuật, mà còn mang tính răn đe tâm lý và chính trị rõ rệt, khi chứng minh rằng Ukraine có thể xâm nhập sâu, phá hoại chính xác và làm tê liệt các mục tiêu chiến lược của Nga ngay trên lãnh thổ nước này.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng chiến dịch cũng có thể kích thích Nga phản ứng cứng rắn hơn, và chưa rõ liệu Kiev có thể duy trì năng lực thực hiện các đòn tấn công như vậy về lâu dài hay không, khi hệ thống drone nội địa và nguồn cung từ phương Tây vẫn còn hạn chế.