Đây là món ăn nổi tiếng trên những cung đường Tây Bắc.
Gạo nếp đồ xôi tím là loại gạo nếp hạt to, mẩy đều vừa gặt, được trồng trên những thửa ruộng bậc thang trùng trùng điệp điệp.
Để làm món xôi tím người ta đồ xôi với lá cây khảu cẳm (còn gọi khẩu cắm hoặc nếp cẩm) chỉ có ở vùng cao.
Lá cây khảu cẳm hái trên rừng về rửa sạch rồi bỏ vào nồi nước nấu để cho ra màu tím. Trước khi cho gạo vào chõ đồ xôi, gạo nếp được ngâm vài giờ vào chậu nước khảu cẳm đã được nấu và để nguội.
Xôi vừa chín tới, từng hạt xôi mềm dẻo ánh lên màu tím tươi rói, bóng mẩy, mới nhìn đã thấy ngon mắt. Màu sắc đậm nhạt của xôi tùy thuộc vào nước lá đặc sệt hay loãng và kinh nghiệm của mỗi người.
Bà con người dân tộc Thái, Dáy thường ăn xôi tím muối vừng, món ăn tiện lợi cả cho việc đi rẫy.
Những khi có khách đến thăm nhà hoặc tiệc tùng thì thường có thêm món thịt lợn ram vừng ăn cùng xôi.
Khi có lễ hội, xôi tím được xem là một phần trong món xôi ngũ sắc đặc trưng của đồng bào Tây Bắc với các màu đỏ tươi, đỏ thẫm, vàng, nâu, tím.
