Trong bối cảnh cả nước đang nỗ lực siết quản lý đầu tư công, đề cao tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế, dữ liệu từ một số gói thầu tại địa bàn nguyên tỉnh Bình Phước (đã sáp nhập vào tỉnh Đồng Nai theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hiệu lực từ 01/7/2025) lại cho thấy những dấu hiệu cần được phân tích thấu đáo. Nổi lên là trường hợp Công ty TNHH MTV Xây dựng Thành Chương, một nhà thầu có tỷ lệ trúng thầu cao nhưng hiệu quả tiết kiệm ngân sách lại rất khiêm tốn.

Hồ sơ năng lực và những con số thống kê đáng chú ý

Công ty TNHH MTV Xây dựng Thành Chương (MST: 3801301734; do ông Đinh Văn Tuyên làm Giám đốc) có địa chỉ đăng ký ban đầu tại Xóm 2, ấp 6, xã Tiến Hưng, TP. Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước (sau sáp nhập về Đồng Nai).

Dữ liệu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia cho thấy doanh nghiệp này có tỷ lệ trúng thầu ấn tượng: tham gia 9 gói thầu (đều tại địa bàn nguyên tỉnh Bình Phước) và trúng tới 8 gói (tỷ lệ gần 89%). Tổng giá trị trúng thầu lên tới 12.772.926.624 đồng.

Tuy nhiên, thống kê chung cho thấy một thực tế đáng quan tâm: Tỷ lệ trung bình giá trúng thầu so với giá dự toán của Công ty Thành Chương là 98,24%. Điều này có nghĩa là mức tiết kiệm ngân sách trung bình đạt khoảng 1,76% - một con số rất thấp so với kỳ vọng về hiệu quả của công tác đấu thầu.

Trường hợp chỉ định thầu và câu chuyện tiết kiệm ngân sách

Trong số các gói thầu Công ty Thành Chương trúng, có gói thầu ghi nhận tỷ lệ tiết kiệm thấp kỷ lục. Đó là Gói thầu "Xây lắp: Xây dựng sân khấu và sân lát gạch Trường Tiểu học Tân Phú" (Mã TBMT: IB2500190699-00) do Ban Quản lý dự án khu vực Đồng Phú làm chủ đầu tư.

Gói thầu có giá dự toán 995.263.343 đồng. Ngày 06/05/2025, ông Phạm Hoàng Sơn, Giám đốc Ban Quản lý dự án khu vực Đồng Phú, đã ký Quyết định số 26/QĐ-QLCDA phê duyệt cho Công ty Thành Chương trúng thầu với giá 995.000.000 đồng. Mức tiết kiệm 263.343 đồng (tương đương 0,026%).

Cần phải nhấn mạnh rằng, gói thầu này được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu. Theo quy định của Luật Đấu thầu, chỉ định thầu là hình thức lựa chọn nhà thầu không có sự cạnh tranh rộng rãi về giá. Do đó, việc tỷ lệ tiết kiệm gần bằng 0 là điều thường thấy đối với hình thức này, miễn là việc áp dụng chỉ định thầu tuân thủ đúng các điều kiện luật định.

Khi đấu thầu cạnh tranh cũng giống... chỉ định thầu

Vấn đề thực sự đáng lo ngại không nằm ở gói chỉ định thầu trên, mà nằm ở chỗ: ngay cả những gói thầu được tổ chức theo hình thức đấu thầu cạnh tranh (đấu thầu rộng rãi) mà Công ty Thành Chương tham gia, kết quả tiết kiệm ngân sách cũng thấp một cách bất thường, tiệm cận mức của chỉ định thầu.

Điển hình là Gói thầu "Xây lắp + thiết bị: Xây dựng nhà bếp, sửa chữa một số hạng mục phụ trợ và mua sắm trang thiết bị Trường Mầm non Tân Lợi" (Mã TBMT: IB2500188726-00), cũng do Ban Quản lý dự án khu vực Đồng Phú mời thầu. Liên danh Công ty Thành Chương (liên danh chính) và Công ty TNHH MTV Thương mại Dịch vụ Bảo Sơn BP trúng thầu ngày 16/05/2025 với giá 2.344.376.000 đồng. So với giá gói thầu là 2.356.083.343 đồng, mức tiết kiệm đạt khoảng 0,5%.

Tại huyện Bù Đăng, kịch bản tương tự cũng diễn ra. Gói thầu số 01 "Thi công xây dựng và mua sắm thiết bị" (Mã TBMT: IB2500087076-00) do Phòng Kinh tế và Hạ tầng huyện Bù Đăng làm chủ đầu tư, được đấu thầu rộng rãi. Ngày 25/03/2025, Công ty Thành Chương trúng thầu độc lập với giá 1.948.508.000 đồng. Giá gói thầu là 1.967.407.790 đồng, tỷ lệ tiết kiệm đạt 0,96%.

Việc một nhà thầu liên tục trúng nhiều gói thầu (cả chỉ định thầu lẫn đấu thầu cạnh tranh) và các gói thầu cạnh tranh đều cho kết quả sát giá dự toán (dưới 1%) một cách có hệ thống là một dấu hiệu, đặt ra câu hỏi về môi trường cạnh tranh thực sự tại địa phương.

Chuyên gia phân tích: Dấu hiệu của sự thiếu cạnh tranh

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Tri thức & Cuộc sống về hiện tượng này, các chuyên gia đều bày tỏ sự quan ngại về tính thực chất của các cuộc thầu.

Luật sư Nguyễn Văn Lập (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích: "Mục tiêu cốt lõi của công tác đấu thầu được quy định rõ trong Luật Đấu thầu năm 2023 là bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Mặc dù chỉ định thầu là hợp pháp, nhưng khi các gói thầu đấu thầu rộng rãi cũng liên tục cho kết quả tiết kiệm dưới 1%, thì rõ ràng mục tiêu 'hiệu quả kinh tế' thông qua cạnh tranh đã chưa đạt được như kỳ vọng."

"Hiện tượng này tạo ra những nghi ngờ chính đáng về tính cạnh tranh thực chất. Liệu có sự thiếu vắng các nhà thầu mạnh tham gia, hay có những yếu tố nào khác tác động đến quá trình lựa chọn nhà thầu khiến giá trúng thầu luôn ở mức cao hay không? Điều này cần được các chủ đầu tư làm rõ để tránh lãng phí nguồn lực công" - Luật sư Lập đặt vấn đề.

Đồng quan điểm, Chuyên gia đấu thầu Lê Văn Hân nhận định: "Trong môi trường đấu thầu cạnh tranh thực sự, việc một nhà thầu liên tiếp trúng thầu sát giá ở nhiều gói thầu là một hiện tượng bất thường về mặt thống kê. Tỷ lệ tiết kiệm dưới 1% đối với các gói thầu xây lắp dân dụng thông thường như sửa chữa trường học, trụ sở là điều cần xem xét."

Ông Hân nhấn mạnh: "Khi đấu thầu cạnh tranh mà kết quả lại giống như chỉ định thầu, đó thường là chỉ dấu của việc thiếu cạnh tranh. Trách nhiệm của chủ đầu tư và bên mời thầu là phải đảm bảo cuộc thầu diễn ra một cách thực chất, thu hút được nhiều nhà thầu chất lượng tham gia, chứ không chỉ là hoàn thiện các thủ tục hành chính".

Việc Công ty Thành Chương thường xuyên được lựa chọn (qua cả chỉ định thầu và đấu thầu rộng rãi) với mức giá sát dự toán tại Ban Quản lý dự án khu vực Đồng Phú và các đơn vị tại huyện Bù Đăng cũ đang là một dấu hỏi cần được quan tâm.

Vậy, môi trường cạnh tranh tại các gói thầu này ra sao? Tại sao lại dẫn đến kết quả tiết kiệm thấp một cách có hệ thống như vậy?

(Kỳ 2: Kịch bản thiếu cạnh tranh và vai trò của đơn vị tư vấn).