Kiến thức giới tính, một nội dung thiết yếu để bảo vệ sức khỏe thể chất, tinh thần và quyền lợi cá nhân vẫn là một khoảng trống lớn trong nhận thức của nhiều người, đặc biệt là giới trẻ. Sự thiếu hụt kiến thức giới tính không chỉ là một hạn chế cá nhân mà còn là một nguy cơ âm thầm, để lại hậu quả nghiêm trọng cho cả cá nhân và cộng đồng.
Kiến thức giới tính vẫn là điều tế nhị?
Ở nhiều gia đình và nhà trường tại Việt Nam, giáo dục giới tính vẫn thường bị né tránh hoặc chỉ dừng lại ở mức sơ sài, lý thuyết. Phụ huynh e ngại khi nhắc đến tình dục với con trẻ, sợ rằng sẽ “vẽ đường cho hươu chạy”. Trong khi đó, chương trình giáo dục phổ thông thường chỉ đề cập đến giới tính như một phần nhỏ trong môn sinh học, thiếu tính thực tế và ứng dụng. Hệ quả là rất nhiều thanh thiếu niên bước vào tuổi dậy thì, yêu đương, hoặc thậm chí lập gia đình mà không có nền tảng kiến thức cơ bản về cơ thể, tâm sinh lý, sức khỏe sinh sản, hay các hành vi tình dục an toàn.
Những hệ lụy không thể xem nhẹ
Mang thai ngoài ý muốn và phá thai ở tuổi vị thành niên
Mỗi năm tại Việt Nam có hàng chục nghìn ca mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên, và phần lớn trong số đó kết thúc bằng việc phá thai. Đây không chỉ là một vấn đề y tế mà còn là nỗi đau tinh thần dai dẳng cho người trẻ, khi họ chưa có đủ khả năng, kinh nghiệm hay điều kiện để làm cha mẹ.
Lây nhiễm bệnh qua đường tình dục
Thiếu hiểu biết về tình dục an toàn, sử dụng bao cao su, hay sự phân biệt giữa các loại bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) khiến giới trẻ dễ rơi vào nguy cơ lây nhiễm HIV, giang mai, lậu, chlamydia… Nhiều người không ý thức được rằng không chỉ quan hệ qua đường âm đạo, mà cả đường miệng hay hậu môn cũng có thể là con đường lây nhiễm.
Tâm lý lệch lạc, dễ bị xâm hại mà không biết tự vệ
Khi không được trang bị kiến thức đúng đắn, nhiều trẻ em, thiếu niên dễ bị dụ dỗ, lạm dụng mà không nhận ra mình đang là nạn nhân. Một bộ phận lại có những nhận thức sai lệch về giới tính, đồng thuận tình dục, dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật hoặc tổn thương cho người khác. Ngược lại, nạn nhân của các vụ xâm hại tình dục thường rơi vào trạng thái mặc cảm, tự trách và im lặng, kéo dài nỗi đau tâm lý trong nhiều năm.
Định kiến giới và áp lực tâm lý
Thiếu kiến thức giới tính cũng góp phần củng cố các định kiến giới cũ kỹ như: “con gái thì phải giữ mình”, “con trai có quyền chủ động”, hay “tình dục là chuyện xấu hổ”. Điều này tạo ra sự mất cân bằng trong mối quan hệ giới, khiến phụ nữ dễ bị tổn thương, còn nam giới thì chịu áp lực phải thể hiện “bản lĩnh đàn ông”, đôi khi bằng những cách phản khoa học hoặc thô bạo.
Giải pháp nào để thay đổi thực trạng?
Để giảm thiểu nguy cơ âm thầm từ thiếu kiến thức giới tính, cần có sự vào cuộc nghiêm túc và đồng bộ từ gia đình, nhà trường, truyền thông và các tổ chức xã hội.
Trong gia đình, cha mẹ cần cởi mở, chủ động trang bị kiến thức giới tính phù hợp với độ tuổi của con. Nói chuyện giới tính không có nghĩa là cổ vũ quan hệ tình dục sớm, mà là giúp trẻ biết bảo vệ bản thân.
Trong nhà trường, cần có chương trình giáo dục giới tính riêng biệt, không lồng ghép, không lý thuyết suông. Học sinh cần được học về các khái niệm như đồng thuận, tình dục an toàn, sức khỏe sinh sản, cách phòng chống xâm hại tình dục, hiểu về xu hướng tính dục và bản dạng giới.
Truyền thông và mạng xã hội cũng cần lan tỏa các nội dung khoa học, dễ hiểu, gần gũi về giới tính. Những chiến dịch tuyên truyền sáng tạo, sử dụng hình ảnh, clip, trò chơi tương tác… sẽ giúp giới trẻ tiếp cận kiến thức một cách tự nhiên hơn.
Các tổ chức xã hội cần mở rộng các chương trình hỗ trợ tư vấn, chia sẻ, can thiệp khi trẻ có nguy cơ bị xâm hại hoặc mang thai ngoài ý muốn.
